Fatih'in İtalyan Rönesasansı'na yakınlığı acaba annesinden mi kaynaklanıyordu ? Onun Batı kültürü ile ilk teması daha Manisa'da küçük bir çocukken başlamıştı (İslam Ansiklopedisi 7. Cilt, s.535 - (Aydın,270). Annesinin Hıristiyan olması ve öyle ölmesi , Fatih'in onun için kilise yaptırması ve annesine bağlılığı belki de onu bu kültüre yakınlaştırmıştı.
1430 doğumlu Fatih, babası II. Murat'ın (1403 – 1451) ölümü üzerine tahta geçtikten sonra, annesi Maria Despina, Osmanlı'ya bağlı olan memleketi Sırbistan'a yerleşmek istedi. Fatih annesinin bu isteğini kabul etti ve büyük babası Brankoviç'e Toplica ve Gluboçitsa bölgelerinin verildiğini bildiren bir ferman yayınladı. Despina babasının ölümünden sonra kardeşleri Grigor ve Tuma ile Osmanlı ülkesine geri döndü ve Selanik'te Küçük Ayasofya manastırına yerleştirildi. Ve kendilerine manastıra yakın bir arazi hibe edildi. Bu konuda çıkardığı ve aslı Topkapı Sarayı'nda olan fermanla annesinden Fatih ‘'Bu zamandaki Hıristiyan kadınlarının en yücelerinden biri olan anam ‘'Despina Hatun'' diye söz eder ve annesinin Selanik Küçük Ayasofya manastırında hiçbir kimse tarafından rahatsız edilmemesini ve manastırdakilerden vergi alınmamasını emreder. Despina orada Hıristiyan olarak ölür ve Kosanitsa Manastırı'na gömülür ve daha sonra Bursa'ya getirilir , oraya gömülür. (Ali K. Meram; Padişah Anaları s.135 ). Müslüman gösterilir ve isimsiz bırakılır. Fatih'in annesinin İsfendiyar Bey'in kızı Hatice Alime Sultan olduğu da iddia edilmiştir. (Kocatürk,49).
Adnan Adıvar 1896'da Paris'te yayınlanan G.Guilet'in ‘'Histoire du Regne de Mohammed II'' isimli eserine dayanarak Sırbistan despotu Yani Broankoviç'in kızı Despoena Maria'yı Fatih'i üvey annesi olarak tanımlar. Bizans tarihçilerinin tanıklığına göre Fatih İbranice, Keldanice, Yunanca , İslavca ve Latince bilmektedir . Adıvar , bu dilleri tam olarak bildiği konusunun tam aydınlığa kavuşmadığını belirtir. Adıvar, 32 ) 1453 yılında Aragon Kıralı Alfonso'ya Nicolaus Sogundinus adında biri tarafından Fatih hakkında verilen raporda , onun maiyetinde biri Latince ve biri Yunanca bilen iki hekimin bulunduğu ve Fatih'e ‘'Eski Çağlar Tarihi'' öğrettiği belirtilmektedir.
Ayrıca Fatih'in sarayında sekreteri gibi yaşayan İmroz adalı Kritovulos'un Fatih hakkında yazdığı ve Karolidi Efendi'nin Türkçe'ye çevirdiği kitapta ‘'Arap ve Acem edebiyatındaki tam bilgisinden başka, Yunan filozoflarının Arap ve Acemce'ye çevrilmiş eserlerinden peripatetik ve stoikler denen felsefe öğretilerini inceler , öğrenmek ve bilgisini genişletmek için bu konuları iyi bilenleri ve uzmanları yanına alırdı'' denilmektedir . Çeviri kitap hiçbir yerde bulunamamasına rağmen, Fatih'in Plutarkhos'un ‘'Meşhur Adamların Hayatı''isimli eserini çevirttiği ve İskender, Pompeius ve Julius Caesar'la çok ilgilendiği bilinmektedir.
1929 yılında Müzeler Genel Müdürü Halil Ethem Bey'in davetiyle İstanbul'a getirilen Berlin Üniversitesi profesörlerinden Adolf Deisman, uzun bir araştırma sonunda Topkapı Sarayı'ndaki Mehmet II kütüphanesinde İslam dilleri dışında 587yazma eser tespit etmiştir. Bunlardan 75'i 11.yüzyıl ve 15 yüzyıl arasındaki döneme ait matematik ve fizik bilimlerini kapsamaktadır. Diğer yazmalar Kutsal Kitap ve çeşitli İncillerin tefsiri ile ilgilidir. Ayrıca Gramer ve tarihe ait iki yazma ile dünyada tek nüshası olan Kritovulos'un ‘'Sultan Mehmet'in Hayatına Dair'' isimli yazması bulunmaktadır. (Adıvar, 34). Fatih'in kütüphanesindeki İslam eserleri dışında , en önemli eser Adıvar'a göre Claudius Ptolomaios'un – Batlamyus'un Coğrafya isimli eseridir. TopkapıSarayı kütüphanesinde iki nüsha olarak bulunan bulunan ve Deisman tasnifinde 27 no ile kayıtlı Coğrafya'yı ve Dionysios Peregetes'in ‘'Yeryüzünde Dolaştırma'' isimli kitabını kapsayan dosya toplam birinci kısmı 1-88 ve ikinci kısmı 89 – 106 sayılı varakları ve 63 haritayı içermektedir. 1465 yılında Fatih bu eserle ciddi bir şekilde ilgilenmiştir. Bunların Arapçaya çevirisini Amirutzes ve oğlu yapmıştır. Bu coğrafya kitabının Jacobus Angelus tarafından Latince tercümesi haritalarıyla birlikte Fatih'in saray kütüphanesinde 214 sayıda kayıtlıdır. Ayrıca bu kütüphanede Ptolemaios'un astronomi kitabı ‘'Algemest'' , Bizanslı Proclos'un ‘'Hypotyposis'', Philopones'in antik astronomi aleti usturlapı kullanma kılavuzu, Serenos'un matematiğe ait iki eseri bulunmaktadır.
