Balıkesir ilinin, Balya ilçesinin, Kayalar köyünden yiğit bir delikanlı gurbete çalışmaya gitmiştir. Delikanlı nişanlıdır ve köydeki nişanlısını çok özlemiştir. Çalıştığı iş yerinden izin almış ve değişik nakil vasıtaları ile Balya ilçe merkezine kadar gelmiştir. Buradan sonra köye yol var, vasıta yoktur, mecburen sırtındaki yük ile yaya olarak yoluna devam eder, Kocaçay'ı bile geçer, önünde daha engeller vardır, bunlardan birisi DIŞBUDAK KÖPRÜSÜ, bir diğeri de SELEF YOKUŞU'dur. Delikanlı sırtında heybesi ve omuzundaki torbası ile yoluna devam ederken bu zor yolculukta bu türkü doğmuştur .Gelin bu güzel türküyü ve sözlerini birlikte okuyalım ve türkü söyleyelim.
DIŞBUDAK KÖPRÜSÜ TÜRKÜSÜ
"AK YAŞMAKLIM TÜRKÜSÜ"
Dinle Dışbudak köprüsü
Dışbudak köprüsü dinle
Seni geçmek dert değilde
Yar tütüyor gözlerimde
Torbam dolu çerezlerle
Heybem dolu çeyizlerle
Sevgi dolu türkülerle
Yar ben sana geliyorum
Kayalar'dır benim köyüm
Herkes bilir asil soyum
Yolum yokuş biliyorum
Yar ben sana geliyorum
Terli terli bir yaz günü
Çıksam Selef yokuşunu
Sen terimi ak yaşmakla
Silermisin sevdiceğim
Çok terledim sevdiceğim
Yetmiyor bana mendilim
Sen terimi ak yaşmakla
Silermisin sevdiceğim
Vardım Yeni Pınarlar'a
Sular içtim kana kana
Sen terimi ak yaşmakla
Silermisin sevdiceğim
Türkü sekizli hece ölçüsü ile yazılmış kafiyeli 6 dörtlükten ibarettir. Okunurken ve notaya alınıp bestelenirken kıtaların sonlarındaki bir veya iki mısra nakarat olarak okunabildiği gibi, aşağıdaki dörtlük esas nakaratı oluşturur.
Kayalar'dır benim köyüm
Herkes bilir asil soyum
Yolum yokuş biliyorum
Yar ben sana geliyorum
Delikanlı nişanlıdır, sevgilisini çok özlemiştir, 15 km.lik bir yolu sırtında heybe ve torbası ile yürümektedir. Geçilmesi çok zor olan Kocaçay'ı geçmiştir, önünde ikinci bir engel daha vardır, o'da Dışbudak Deresi ve Köprüsüdür, delikanlının gözünde sevgilisi tüttüğü için bu dereyi ve köprüyü gözü görmez ve gözünde büyütmez ama köye varmadan zorlu bir yokuş daha vardır önünde, o'da "Selef Yokuşu "diye bilinen hatırı sayılır bir yokuştur. Delikanlı Selef Yokuşu'nu da sırtındaki heybe ve torbası ile çıkar ama çok terlemiştir .
Artık delikanlı tüm engelleri bir an önce sevgilisine kavuşma hayali ile geçmiştir ve sonunda meşe ağaçlarının gölgesinde şırıl şırıl akan Yenipınarlar'a gelir, fakat çok terlidir, terini silmeye mendili yetmez, çeşmeye eğilir, kana kana suyunu içer, ellerini ve yüzünü yıkar ve sevgilisine hitaben derki ; VARDIM YENİ PINARLARA, SULAR İÇTİM KANA KANA
SEN TERİMİ AK YAŞMAKLA, SİLERMİSİN SEVDİCEĞİM
SEN TERİMİ AK YAŞMAKLA, SİLERMİSİN SEVDİCEĞİM...işte bu çok terleyen yiğit delikanlının sözleri bir türkü olur ve dilden dile dolaşır .
NOT ( 1 ) - Türkü çalınıp söylendiğinde Kayalar ve çevresini bilen kişiler, Balya yolu, Kocaçay, Dışbudak köprüsü, Selef Yokuşu,Yeni Pınarlar ... yollarında yürümeyi ve ak yaşmaklı genç kızlarımıza sevdalı delikanlıların dillere destan aşkını adeta yaşayacaklardır.
NOT ( 2 ) - Şiirin ve türkünün asıl adı, söz yazarı ve bestecisi tarafından değil, dinleyenlerimiz tarafından verilecektir. Şairi tarafından şiire verilen bir isim vardır, buna rağmen bestecisine saygısından dolayı sırrını uzun müddet korumuştur.
ŞİİRİN TÜRKÜ HALİNE GETİRİLMESİ ; Kayalarlı şair Muharrem KAYNAK'ın yazdığı bu türkü sözleri, yine Kayalar'lı Halk Ozanımız Sn.Cemali KOPUK tarafından "ozanımızın seksenyedi yaşına girdiği 2021 yılının baharında bizzat kendisince" bestelenip söylenmiş ve icra edilmiştir. Sazına, eline, ağzına ve emeğine sağlık büyük ozanımız .
Muharrem KAYNAK
07 MART 2022
LİTERATÜRE GİRMİŞ OLAN KAYALAR TÜRKÜLERİ
A - ENTARİSİ DAMGALI TÜRKÜSÜ
Yöre : Balya, Kayalar köyü
Kaynak kişi : Hafize KOPUK (Kayalarlı halk ozanı Cemali KOPUK'un annesi)
Derleyen : Nihat KAYA , Notaya alan : Nihat KAYA
Derleme tarihi : 17.05. 1969 , TRT Repertuarına kayıt no ve tarihi : 241 no ile (26.05. 1973)
Entarisi damgalı
Penceresi halkalı
Alacaksan al beni
Benim başım gavgalı
Benim başım gavgalı
Nina ninina , ninina nina ninina
Asılı yelek yüzü
Ayırdı felek bizi
Ayıranlar sürünsün
Gavuştur mevlam bizi
Gavuştur mevlam bizi
Nina ninina , ninina nina ninina
Bahçelerde çam fıstık
Dallerini biz kestik
Dallerini biz kestik
Allah nasip eylesin
İkimize bir yastık
İkimize bir yastık
Nina ninina , ninina nina ninina
Bu türkü, Kayalar köyünde ve civarındaki köylerde düğün, nişan, nikah, hank ve eğlenceler ile arifenelerde ile bilumum eğlencelerde köy kızları ve kadınların oyun havasının türküsüdür, diğer adı NİNA NİNA'dır.
B - ARABAM DAŞA GELDİ TÜRKÜSÜ
Yöre : Balya, Kayalar köyü
Kaynak kişi : Hafize KOPUK ( Kayalarlı halk ozanı Cemali KOPUK'un annesi)
Derleyen : Nihat KAYA , Notaya alan Nihat KAYA
Derleme tarihi : 17.05. 1969 , TRT Repertuarına kayıt no ve tarihi :232 no. ile (26.05. 1973)
Arabam daşa geldi
Konağa paşa geldi
Çekilecek dert değil
Çekiyom başa geldi
Arabam teker tüker
Yediğim halka şeker
Dengine düşememiş
Ölür gider ah çeker
Evin önü merdiven
Başım ağrıyor niden
Yollara baktım galdım
Ne gelen var ne giden
Bu türkü ile de, aynı şekilde Kayalar köyü ve civar köylerde (dörtlüklerin sonuna NİNA NİNA eklenerek ) NİNA NİNA oynanır.
C - KOCA DAVUL VURULDU TÜRKÜSÜ
Yöre : Balya, Kayalar köyü
Kaynak kişi : Anonimdir, türkünün aslı, Kayalar köyüne has bir ağıttır , sonradan türkü haline dönüştürülmüştür.
Derleyen : Muharrem KAYNAK
Koca davul vuruldu
Meydan yeri kuruldu
Dört kişinin içinde
Koca Ömer vuruldu
Bu türkü Kayalar köyünde yaşanmış üzücü bir olayın ağıtıdır. Gerçekten efeler davulun vurulması ile meydana çıkarlar ve istemeyerek bir genç delikanlının silahından çıkan mermi ile zeybek oynayan dört yiğit delikanlıdan birisi olan Koca Ömer vurulur, onun adına yakılan bu ağıt dilden dile dolaşarak Kayalar'ın bir türküsü olmuştur.
D - EL , EF O,O,O... ÇEKTİĞİMİZ TÜRKÜLER
Kayalar köyünde, davullu, davulsuz bütün düğünlerde köy delikanlıları, gelin almaya giderken ve gelirken el ele - kol kola girerler.Düğün alayı yoluna devam ederken EFE BAŞI'nın isteği üzerine kortej zaman zaman durdurulur ve delikanlılar uzun uzun el,ef o,o, o, .... çekerler. Genellikle bu esnada, çalgılar eşliğinde maniler de söylenir, mani söyleyen sevgilisine, nişanlısına veya yavuklusuna gönderme yapar ve maniler hep bir ağızdan söylenir ve tekrar edilir, bazen ferdi olarak da maniler söylenir.
Her ne olursa olsun her maninin sonunda HADİ ÜLEN ...DESTİ diye hep birlikte haykırırlar, mani birkaç kez tekrarlanır ve her tekrarda Hadi ülen Desti diye ... delikanlılar haykırırlar.( Düğün sahibi kortejin tekrar ilerlemesi için köy delikanlılarına yeterli başişi verir, hepsine yetecek kadar helva parası, gömlek ve veya entarilik kumaş, peşkir, havlu, çevre, mendil veya delikanlıların hemen orada açıp içebilecekleri bir şişe rakı, şarap, bir tepsi baklava, bir sini sarili tatlısı ... vb)
NOT : El ,ef .o ... çekimi sadece düğünlerde değil, bayram savma eğlencelerinde, asker uğurlama törenlerinde, delikanlıların arifene gecelerinde, hıdrellezde, salıncakta kuyruk sallama coşkularına eşlik ederken de çekilir. El ,ef o o.o. çekip haykırmak, delikanlıların bir tür deşarj olmalarını sağlayan coşkulu haykırışlardır. Delikanlıların Öf ülen öf ...diyerek normal zamanlarda da coşkularını dile getirdikleri olur.
EL, EF, O.O.O. .... MANİ ÖRNEKLERİ
El, ef,o.o.o................
Karşıdan gelir takır tukur
Elinde teneke bakır
Yine yaktı beni
Ah o gözleri çakır
Hadi ülen desti...
El,ef, o.o. o. ............
Eski damın eskisi
Yeni damın baskısı
Yine yaktı beni
Ak yaşmaklının bakışı
Hadi ülen desti....
El, ef, o.o. o.............
Ak üzüm asmasıyım
Nazilli basmasıyım
Anne doktor getirme
Ben sevda hastasıyım
Hadi ülen desti ........
E -EVİMİZİN ARDINDA BİR TARLA MERCİMEK VAR TÜRKÜSÜ
Kaynak kişi : Cemali KOPUK
Derleyen : Nihat KAYA , Sözleri TRT'ye gönderen kişi: Çiğdem Gökay Seçkal
TRT Repertuarına kayıt no ve tarihi :101 numara ile kayıtlıdır 1968 yılında derlenmiştir.
Evimizin ardında
Bir tarla mercimek var
Düşün daşın a yarim
Ölünceye geçinmek var
İndim aşağı mahalleye
Topladım gaşıkları
Mevlam sabırlar versin
Biz gibi aşıklara
F- NİNA NİNA'nın DEĞİŞİK MANİLERİ
Yöre ; Kayalar köyü : Balya -Kayalar köyü
Kaynak kişi ve Derleyen : Murşide DAĞLI
Aşağı mahalle yılan
Yukarı mahalle dolan
Al beygirin üstünde
Terlemiş güzel oğlan
Nina , ni nina ..........
Kayalardır köyümüz
Zem zem akar suyumuz
Sevip sevip ayrılmak
Yoktur böyle huyumuz
Nina , ni nina ...........
Ekinler orak oldu
Yakınlar ırak oldu
Gitti yarim gelmedi
O bana merak oldu
Nina , ni nina............
07 MART 2022
Muharrem KAYNAK
