ERDEME DAYALI AHLAK

Son zamanların diğer bir görüşü, erdeme dayalı ahlâk ise, ahlâklılığı koşullara, haklara ve sorumluluklara dayandırmaz. Fakat klasik anlamda “karakter”e bağlar.. Bu özellikler; dürüstlük (honesty), hakkaniyetle hareket etmek (fairness), kişilere karşı merhamet ve sevgiyle davranmak (compassion) ve eli sıkı olmamaktır (generosity). Burada “hangi eylemler evrensel değerler açısından doğrudur?” sorusu değil, “insanların yaşayacağı en iyi hayat biçimi nedir?” sorusu erdemli etiğin sorunudur. Erdemli etik doğru şeyi yapmaya motive olan ve bu davranışını her gün tekrarlayan insanı savunur. Yapılacak doğru eylemin ne olduğu ise evrensel kuralları uygulamakla değil, kişinin kendi hakkını kullanmasıyla bulunur (Hartman 1998, 8).

Erdeme dayanan ahlâka sahip kişilerin sadece kuralları uygulayanlardan ahlâk açısından daha güvenilir olduğu düşünülür. Fakat onlar kendi özel erdemlerini kontrol etmek, güçlendirmek ve korumakta başarısızdırlar. (Mintz; 1996, 27-28)

HAKETME KURAMI: “THE ENTITLEMENT THEORY”

Çağdaş felsefecilerden Robert Nozick'in haketme “the entitlement teori” kuramı ise herkesin hürriyetini maksimize etme ve bu süreçte başkalarınca bu özgürlüklerine müdahale edilmemesi temeline dayanır. Adil olan ve olmayan, doğru ve yanlış, sonuç olan herkese eşit servetle ölçülmez. Fakat bunun aksine amaca ulaşmak için herkese eşit fırsatın verilmesinin sağlanması önemlidir. Başka bir deyişle sonuç değil araç ön plandadır. Diğer yandan kişinin öz çıkarını maksimize etmesinin  ana hedef olması Nozick'in görüşlerinin yukarıda belirlenen iki sistemin karmaşığı bir nitelik taşıdığına işaret edilir.

Adil dünya Nozick'e göre servet edinme konusunda şu üç olasılığı içerir. (Nozick; 1974)

Adalet ilkesine uygun servet edinmiş kimse o serveti hakeder. (Orijinal servet edinme)

Servet haketmiş bir kimseden, adalet ilkesine uygun servet edinmiş bir kimse, o servete hak kazanır. (Servet transferi)

Bu iki uygulama dışında hiç kimse bir servete hak kazanamaz.

Tam “dağıtımcı adalet” ilkesine göre ancak dağıtım sonunda herkes hakettiğini almışsa o dağıtım adildir. Bu durumda diğerine geçişte transfer adaleti sağlıyorsa, adil bir şekilde yapılıyorsa, adaleti koruyorsa geçerlidir, haklıdır.

Nozick gerçek hayatta servet edinme ve transferlerinin yukarıda belirtilen nitelikleri taşımadığını belirtiR. Hırsızlık, sahtekarlık, yolsuzluk yoluyla elde edilmiş varlıklar ya da kişinin özgürlüğünü kısıtlama, onu rekabet dışı bırakma yoluyla elde edilmiş kazançlar, adalet ilkesine dayanmış haklı servet değildir. Ayrıca, geçmişte ilk edinildiğinde hakkaniyete, adalete uygun olmadan edinilmiş servetin, bu servetin hak edilmesinin düzeltilmesi gerekir. Geçmişteki adaletsizliğin giderilmesi, onarılması için ne yapılmalıdır? Haksızlığa uğramışların mirasçılarına ne verilmelidir? Adaletsizliği düzeltmek için ne kadar geriye gidilmelidir? Düzeltme ilkesi büyük ölçüde kişisel bilgileri içerecek ve haksızlık olmamış olsa idi ne olabilirdi sorusuna örnek bir yaklaşım gerektirecektir. Özetlenecek olursa adaletle haketme kuramı servet edinme, servet transferi ve adaletsiz edinilmiş servetin hakedilmesini sağlayacak düzeltmenin yapılması ilkelerini içerir.

BİLGİSİZ BİR DÜRÜSTLÜK  ZAYIF VE FAYDASIZDIR, DÜRÜST OLMAYAN BİLGİ İSE TEHLİKE VE FELAKETTİR, SAMUEL JOHNSON