OSMANLI DIŞ BORÇLANMASININ KISA TARİHİ
4 Ekim 1853'den 30 Mart 1856'ya kadar süren, Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu arasında gerçekleşen Kırım savaşını Osmanlı tarafı kazanmıştı. Osmanlı tarafında, Mısır Hidivliği, Tunus Beyliği, Fransa, İngiltere, Sardunya Kırallığı , İsviçreli Gönüllüler ve Çerkesya Konfederasyonu bulunuyordu. Kırım Savaşı ile birlikte Osmanlı Devleti'nin dış borçlanması başlamıştı. O güne kadar devletin ihtiyacı olan kredileri daha sonra bankerliğe dönüşen Galata sarrafları karşılıyordu. Devletin artan kredi ihtiyacı yerli bankerlerin kapasitesini aşınca dış borçlanma ihtiyacı doğdu . Bu işlemlerde komisyon alan bankerler aracı oldu. Onlar yurt dışı banka ve banker kuruluşlarından , ya da yurt dışındaki kendi kaynaklarından Osmanlı Devleti'nin kredi ihtiyacını karşıladılar.
Alınan borç taksitlerini ödemek ve devletin bütçe açıklarını karşılamak için devlet ,yurt içinde yeni kaynak yaratmak yerine dış borçlanmaya devam etti. Her yeni borçlanmaya devletin bir vergi kaynağı teminat gösterildi. Her yeni borçlanmayla yeni bir vergi kaynağı teminat olarak verildikçe , Osmanlı mali hayatı üzerinde yabancı etkisi giderek arttı. Alacaklıların önlenemeyen baskıları sonucunda devlet mali ve siyasi yetkilerinin bazılarından vazgeçmek zorunda kaldı. Yabancıların yönetiminde olduğu 1881 yılında ‘'Düyun-u Umumiye'' – Genel Borçlar ve Tütün Reji İdaresi - kuruldu . 1882'de çalışmaya başlayan ‘'İdare'' İstanbul dışında da , kısa süre içinde , şubeler açtı. Böylece devletin temel gelirleri yabancıların kontrolüne geçmiş oldu.
Osmanlı Devleti'nin dış borçlanmasını kronolojik olarak incelemeden önce Osmanlı parasının diğer paralar karşısındaki değerini gözden geçirmek yararlı olur. 19 Kasım 1849'da kurlar şöyle idi: (Yavi, 328).
Kuruş.
İngiliz sterlini. 108.
Rus dublesi. 87
20 frank. 85
Venedik dükası. 51
Avusturya ve Hollanda dükası. 50
İspanya kıymetli kuruşu. 22
Kıraliçe ve kılıçlı denilen Avusturya talarisi. 21
5 frank. 21
Gümüş Rus rublelik. 16
Türk kuruşu 40 paraya ,para da 3 akçeye bölünmektedir. Bir akçe 1/120 kuruştur
Galata bankerleri , bu borçlanmalardan önemli kazançlar ve servetler kazandı. Onlar ayrıca devlet dışında sadrazamlara, saraya , bürokrasi elitine faizli borç vermeye devam ettiler. Galata bankerlerinin aracılık yaptığı 1854 – 1914 arasında 42 devlet borçlanması oldu. Bu borçlanmaların kısa özeti şöyledir: (Yavi, 209 – 222).
1: 1854; % 6 faizli , 5.000.000 İngiliz lirası . Teminat yıllık 60.000 kese altın – 300.000 Osmanlı lirası -olan Mısır vergisi. Geri ödeme 33 yıl, krediyi veren Londra'da ‘'Palmira Ortakları'' ve Paris'te ‘'Goldschmid ve Ortakları''. Kırım savaşı masraflarını karşılamak için , Osmanlı Devleti'nin ilk dış borçlanması.
2: 1855; % 4 faizli, 5.000.000 İngiliz Lirası. İngiliz ‘'Rothschild'' kurumundan. Teminat olarak Mısır Vergisi'nden artan 1.800.000 Frank ve İzmir ve Suriye gümrük gelirlerinden 5 milyon Frank yıllık gelir. Kırım savaşı masraflarının geri kalanının finansmanı için.
3: 1858; % 6 faizli 33 yıl vadeli İngiliz ‘'Dent'' ve ‘'Palmer'' şirketlerinden. Teminat İstanbul gümrük ve oktruva gelirleri. Bu gelirlerin tahsilini bu iki kurum yapacaktı. Böylece devletin egemenlik hakkıyla çelişkili bir madde borç anlaşmasına konulmuş oldu. Yine Kırım savaşı masrafları için.
4: 1860; % 6 faizli 400.000.000 Frank 36 yıl vadeli , Mires isimli bir bankerden. İngiliz ve Fransız hükümetleri, kurumlardan borç alınmasına destek vermediğinden ,bu bankerle anlaşma yapıldı. Fakat ortakları Mires aleyhine mahkemeye başvurunca ancak 50.930.500 Frank tutarındaki tahvil satışından sonra anlaşma iptal edildi. Bu tarihte birikmiş dış borç taksitleri 900.000 Osmanlı lirasını bulmuştu. Hükümet kısa vadeli olarak İstanbul'daki çeşitli bankalara borçlu idi.Yerli borçlarla birlikte yıllık borç taksitleri 10 milyon Osmanlı lirası bulmuştu. Bu yükü biraz hafifletmek için bu anlaşma yapılmıştı. (Yavi,210)
5:1862; % 6 faizli 200.000.000 Frank 23 yıl vadeli, İngiliz ‘'Devaux'' şirketi ve kurulacak Osmanlı Bankası'nın imtiyazı kendilerine vaadedilen ‘'Ottoman Bank'' tan. Teminat tütün, tuz, damga ve temettü gelirleri. Piyasaya sürülen, değerini kaybetmekte olan kağıt para değerini korumak ve piyasadan geri alınacak tedavüldeki kağıt paranın % 40'nın madeni para ile değiştirilmesi için bu kredi alınmıştı.
6:1863; %6 faizli 200.000.000 Frank 23 yıl vadeli yabancılar tarafından kurulan Osmanlı Bankası'ndan. Teminat bazı illerin gümrük geliri ve Bursa ve Edirne'nin ipek aşarı, Midilli , Karesi ve İzmir zeytinyağı aşarı, tuz resmi ve tütün aşarı. İstanbul bankerlerinden alınan dalgalı borçların ve değerini yitiren bakır paraların tedavülden kaldırlması için bu kredi alındı.
7:1865; %6 faizli 150.000.000 Franklık 21 yıl vadeli, ‘'Bank – I Osman-I Şahane'' – Osmanlı Bankası -ile Fransız ‘'Credit Mobilier'' ve ‘'Societe General'''den . Teminat Ergani bakır Madeni hasılatı ve Anadolu ağnam – koyun – vergisi. İç ve dış kredi taksitlerinin ödenmesi için alındı.
8:1865; %5 faizli 40.000.000 liralık 37 yıl vadeli İngiliz ‘'General Credit ve Finance'' kurumundan. Teminat, belirli bir devlet geliri yerine devletin genel geliri. Devletin iç ve dalgalı borçlarını uzun vadeli bir borçlanmaya çevirerek geçici bir rahatlık sağlamak için bu kredi alındı.
9:1869; % 6 faizli 555.555.500 Franklık Fransız ‘'Comptoir d'Escompte Bankası''ndan. Teminat Cezayir, Halep, Adana , Suriye ,Yanya ve Trabzon aşarından 22.300.000 Frank, Bursa aşarından 8.100.000 Frank, Bosna aşarından 4.500.000 Frank, Aydın ve Menteşe aşarından 2.700.000 Frank, Konya aşarından 3.500.000 Frank , Bağdat varidatından 5.700.000 Frank ve ağnam resminden 13.600.000 Frank. Borç eski borç taksitlerini ödemek ve bütçe açığını kapatmak için alınmıştı.
10:1870; % 3 faizli İkramiyeli Rumeli Demiryolları yapımı için borçlanma. İtibari değeri 792.000.000 Frank fakat gerçek ele geçen para 254.430.000 Frank. Belçikalı banker Baron Hirsch ile anlaşma yapıldı.105 yıl süreli 1974'de bitecek bu İstikraz için yılda 6 ikramiye çekilişi yapılacak ve 98.000.000 Frank ikramiye dağılacaktı. Baron itibari değeri 400 Frank olan 1.980.000 adet tahvilin hepsini 128.50 liradan , değerinin % 32 si fiyatla satın aldı. 750.000 adet tahvili Avrupa sendikasına 150 Franktan sattı. Sendika bu tahvilleri 180 Franktan sattı. Sendika kendi karının % 30'unu Hirsch'e ödedi. Baron Hirsch geri kalan 1.230.000 tahvili 170 Franktan piyasaya sürdü. Hirsch bu satıştan 51.045.000 Frank , sendikaya satışından 16.125.000 Frank ve Sendika'nın karından kendine verilen % 30'un karşılığından da 6.750.000 Frank toplam 73.920.000 Frank kar etti. Bu borçlanmanın yıllık ödenecek taksitleri 27.965.700 Frank ve ödeme süresi 105 yıl olduğuna göre ele geçen 254.430.000 Franga karşılık 2.936.398.500 Frank ödenmişti. (Yavi, 212).
11:1871; % 6 faizli 5.700.000 Sterlin ‘'Credit General Ottoman'', ‘' Louis Cohen Sons'' ve ‘'Dent Palmer'' gurubundan alındı. Teminat 750.000 Osmanlı lirasına çıkarılan Mısır Vergisinin arta kalanı idi İstanbul piyasasından devlet kısa vadeli borç temin edemediğinden bu borçlanma oldu.
12:1872; % 9 faizli 5,6,7 yıl vadeli 278.155.000 Frank değerinde Hazine Tahvilleri. Avusturya sermayedarları amacı yalnızca Osmanlı Devlati'ne borç vermek olan ‘'Avusturya – Osmanlı'' ve ‘'Avusturya – Türk'' bankalarını kurmuştu. 1872 yılı dış borç kuponları bu bankalardan alınan borçlarla ödenmişti. %98.5 ihraç fiyatıyla bu tahviller bu bankalara satıldı. Teminat Edirne, Tuna, Selanik gelirleri ve Anadolu ağnam resmi idi
13:1873 : %5 faizli 22.252.400 liralık tahvil ihracı. Umumi Borçlar II. Tertip.Dış borç ödemesi için .
14:1873 : %6 faizli 694.444.500 Frank ‘'Fransız ‘'Credit Mobilier'' den. Teminat Tuan aşarından 1.200.000 lira, Anadolu ağnam resminden 750.000 lira, İstanbul Tütün Rejisi geliri fazlası 300.000 lira ve Ankara aşarı 150.000 lira ve diğer genel devlet gelirleri.
15:1874 ; Umumi Borçlar Tertip III.Osmanlı Bankası'ndan 1.000.000.000 Frank. Borç taksitlerini ve faizlerini ödemek için.
1854 ile 1874 arasındaki 20 yıllık sürede 15 dış borçlanma yapılmıştı. Devletin eline 127 milyon lira geçmiş fakat 239 milyon lira borçlanılmıştı. Ödenen komisyonlar da dikkate alındığında ele geçen para daha azdı. 1875 yılı devlet bütçe geliri 25 milyon lira , dış borç taksiti 13 milyon ve dalgalı borçlar 17 milyon lira idi. Devlet gelirleri günü gelmiş dış borç taksitlerine bile yetmiyor ,5 milyon liraya daha ihtiyaç gösteriyordu. Devletin normal faaliyetini sürdürebilmesi için de paraya ihtiyacı vardı. 6 Ekim 1875'de kaçınılmaz son gelmişti. Devlet iflasını ilan etti. Bütün iç ve dış borç ve faiz ödemeleri 5 yıl için yarıya indirildi. İleride sürenin daha da uzatılabileceği bildirildi. Fakat yarıya indirilen ödemeler de yapılamadı. 1876 Nisanı'nda da bütün borç taksitlerinin ödenmesi durduruldu. Bu tarihten sonra alacaklılara hiç bir ödeme yapılamadı. 20 Aralık 1881'de ‘'Muharrem Kararnamesi'' yayınlandı. Bu kararname ile birikmiş borçlar için yeni bir düzen kuruldu ve bu düzeni yürütmek için ,yönetimi yabancı alacaklılardan oluşan bir kurum ‘'Düyun -u Umumiye'' kuruldu. Bu yönetime , birikmiş borçlara karşılık olarak gösterilmiş olan devletin önemli gelirlerini tahsili işi de verildi. Devletin bu kararı ile egemenlik haklarından en önemlilerden biri olan vergi tahsili işi yabancılara geçmiş oluyordu.
Bu olaydan sonra, borçlanmalar devam etti. Onlar şöyle özetlenebilir:
16:1877; Muhafazai Hukuk – u Osmaniye Borçlanması. %5 faizli 5.000.000 Sterlin tutarında tahvil %52 fiyatla Osmanlı Bankası'na satıldı. 1877-78 Rus - Osmanlı savaşı giderleri için Londra'da tahvil satışına müşteri bulunamadığından Osmanlı Bankası'ndan borç alındı.
17:1886; Gümrükler Borçlanması. Eski günü gelen borçların taksitlerini ödemek için 4.500.000 lira Osmanlı Bankası'ndan borç alındı. Karşılık olarak gümrük gelirlerinden 300.000 lira gösterildi.
18:1888; Saydı Mahi – Balık Avı – Borçlanması. Almanya'dan satınalınan askeri malzemenin bedelini ödemek için Alman ‘'Deutsche Bank'' tan 30.000.000 Mark borç alındı. Balik avı resmi ve Düyun-u Umumiye'ye ayrılan gelirlerin bazıları teminat olarak verildi.
19:1890; Tebdil Borçlanması. Hükümet ile Duyün -u Umumiye ve Osmanlı Bankası arasında yapılan anlaşma ile eski borçların bir kısmı yeni borçlanmaya dönüştürüldü.
20:1890; Osmaniye Borçlanması. İç ve dış dalgalı borçların uzun vadeli borca dönüştürülmesi için Osmanlı Bankası aracılığıyla hükümet 4.545.000 Sterlilik %4 faizle 41 yıl vadeli devlet tahvili çıkardı. Teminat olarak Bursa, Karahisar, Karesi, Kırşehir Kayseri ve Yozgat hububat aşarı ve gümrük gelirleri karşılık gösterildi.
21:1891; %4 faizli 60 yıl vadeli 6.316.920 Sterlin ‘'Rothschild'' kurumundan. 1877 Muhafaza – I Hukuk -u Osmaniye borcunun daha uzun bir süreye yayılması için borç alındı. Teminatı 1877 borçlanmasında gösterilen , 280.622 Sterlin tutarındaki Mısır Vergisi idi
22:1893; Tömbeki Borçlanması .Devletin bütçe açığını kapatmak için %4 faizli ,41 yıl ödemeli 1.000.000 lira borç bir yabancı banker gurubundan alındı. Teminatı ülke sınırları içinde tömbeki imtiyazına sahip şirketin her yıl verdiği 40.000 lira, Yemen, Bağdat ve Basra gümrüklerinin tömbeki ithalinde alacağı gümrük vergilerinden her yıl 15.000 lira idi.
23:1894; Şark Şimendiferleri Borçlanması. Rumeli Demiryolları imtiyazını alan şirket 1885'de hükümete 23.000.000 Frank avans vermişti .9 yılda bunun % 10'nu ödenebilmişti. Avansın geri kalanını ödemek için ‘'Deutsche Bank'' ve ‘'Banque İnternationale'' ile 40.000.000 liralık % 4 faizli 64 yıl süreli borç anlaşması yapıldı. Avansın geri kalan kısmı ödendikten sonra arta kalan başka işler için harcandı. Teminat yabancıların imtiyaz hakkına sahip oldukları şirket kilometre başına devlete her yıl ödeyeceği 1.500 Frankdı (Yavi, 216).
24:1894; Mısır Vergisi karşılığı teminat olarak gösterilen Osmaniye 1854 ve 1871 tahvillerinin vadelerini uzatmak için 8.212.340 Sterlin % 3.5 faizli 61 yıl vadeli borç alındı. Teminat yine Mısır vergisiydi.
25:1896: 3.272.720 lira %5 faizli 49 yıl vadeli Osmanlı Bankası'ndan, Osmanlı Bankasına ve diğer yabancı şirketlere olan dalgalı borçların ödenmesi ve Girit İsyan'ın doğurduğu giderleri karşılamak için alındı. Teminat Aydın , Bursa, Selanik ağnam resmi, Bursa, Karahisar, Karesi, İzmir, Saruhan, Menteşe , Denizli, ve Biga'nın palamut, afyon ve zeytinyağı aşarı. Bunları Duyün -u Umumiye tahsil edecek ve Osmanlı Bankası'na ödeyecekti.
26:1902; Gümrük Borçlanması. 1886 gümrük İstikrazı. Osmanlı Bankası ile imzalanan anlaşma ile 8.600.000 liralık %4 faizli bir borca dönüştürüldü. Teminat eski borca karşılık gösterilen 390.000 lira gümrük vergisiydi.
27: 1903, Bağdat Borçlanması. I.Tertip. Konya'dan Basra Körfezi'ne gidecek demiryolu yapımı için Anadolu Osmanlı Demiryolu, Deutsche Bank ve Duyün – Umumiye arasında 2.376.000 liralık %4 faizli 98 yıl vadeli bir borç anlaşması yapıldı. Teminat olarak Konya aşarından 36.000 lira, Halep ve Urfa aşarından 70.000 lira gösterildi. Bu gelirler Duyün -u Umumiye'ce tahsil edilecek ve Deutsche Bank'a ödenecekti. Para demiryolunu inşa edecek olan Alman Bağdat Demiryolu Şirketi'ne teminat olarak verildi. (Yavi, 216).
28:1903; Saydı Mahl (Balik Avı ) Muhavvel Borçlanması. 1888 yılındaki anlaşmanın ödenemeyen kısmını ödemek ve yeni bir dış borç sağlamak için 48.960.000 lira lık %4 faizli 55 yıl vadeli Deutsche Bank'la bir borç anlaşması yapıldı.Teminat Duyün -u Umumiye dışında bırakılan yerlerdeki balık avı resmi, kara avı ve deniz avı tezkere harçları, tömbeki beyiyesi ve ipek aşarı. Kıymetli kağıt hasılatından devlete düşen pay. İzmir hububat aşarından 40.000 lira. Bütün tahsilatı Duyün *u Umumiye yapacak ve Deutsche Bank'a ödeyecekti
29:1903; Duyün – u Umumiye Mübeddelei Muvahede -Dış Borç Birleştirilmesi ve Değiştirilmesi. Muharrem Kararnamesi ile ihraç edilen ve halen tedavülde bulunan tahvillere karşılık, yeni 32.378.722 liralık %4 faizli tahvil çıkarıldı.Duyün -u Umumiye ‘ye ayrılan gelirin yetmemesi halinde yıllık taksitlerin ödenmesini aksatmamak için ‘'ihtiyat akçesi ‘' yaratıldı.
30:1904; 2.750.000 lira %4 faizli ve 56 yıl vadeli borç ‘' Osmalı Bankası'' ve ‘'Comptoir National d'Escompte''den alındı. Teminat Duyün u Umumiye'ye bırakılmış gelir fazlasındaki hükümet payı idi.
31:1901 -1905; %4 faizli 5.306.664 lira. Osmanlı Bankası ile yapılan 1901 borç anlaşması 1903'de 2.667.664 liralık borca dönüşmüştü. Bu kez 1905'de, borç miktarı 5.3 milyona yükseltildi. Teminat Düyun -u Umumiye'nin tahsil edeceği aşarlardan hükümet payına düşenden % 0.5 ve Antep, Sergice, Cuma, Raka, Ünye, ve Terme aşarı.
32:1905; Askeri Teçhizat Borçlanması. %4 faizli, 56 yıl vadeli 2.640.000 lira borç Deutsche Banak'tan. Almanya'dan alınan askeri malzemelerinin bedelleri ile Anadolu demiryolları ve Deutsche Bank'tan daha önce alınan avansların ödenmesi için alındı. Teminat demiryolları gelirlerine eklenen %6 askeri teçhizat resmi.
33,34:1908;Bağdat Borçlanması II.ve III. Tertip. %4 faizli 97.5 yıl vadeli 10.727.200 lira. Deutsche Banka , Bağdat Demiryolu Şirketi ve Düyun -u Umumiye arasındaki anlaşma gereğince Demiryolu Şirketi'ne kilometre başına verilen teminatı ödemek için alındı. Bağdat Demiryolu'nun Bulgurlu – Halep arasındaki 840 km lik kısmının inşaatını kapsıyordu. Teminat Düyun - u Umumiye'ye bırakılan gelirler fazlasından hükümeti ayrılan % 75 pay. Bulgurlu – Halep ve Tellihabeş – Halep demiryolu gelirlerinden hükümete düşen pay. Bu gelirler yetmezse Konya, Adana ve Halep ağnam resminden tamamlayıcı miktar (Yavi, 218).
35:1908; Borçlanması. %4 faizli 56 yıl vadeli 4.711.124 lira Osmanlı Bankası'ndan. 23 Temmuz 1908 Meşrutiyet'inden sonra ortaya çıkan bütçe açığı ve yüksek faizli avansların ödenmesi için . Teminat gümrük gelirlerinden yılda 180.000 lira , demiryolu kilometre gelirlerinden yılda 40.000 lira .
36:1909; Borçlanması.%4 faizli 41 vadeli 7.000.004 lira Osmanlı Bankası'ndan. Bütçe açığını karşılamak için.
37:1910; Soma – Bandırma Demiryolu Borçlanması. İzmir – Bandırma demiryolu imtiyazını alan şirketle yapılan anlaşma gereği %4 faizli 82 yıl vadeli 1.712. 304 lira değerinde 22lira hisse bedelli 77.832 tahvil. Teminat, demiryolu gelirinden hükümete ayrılan pay ve yetmemesi halinde tütün geliri.
38:1910; Hüdeyde -Sana Demiryolu Borçlanması. 1.000.000 lira değerinde % 4 faizli 95 yıl vadeli 42850 adet tahvil %84 değeri üzerinden imtiyaz sahibi şirkete verildi. Hüdeyde gümrük vergileri karşılık gösterildi.
39:1911; Gümrük Borçlanması . %4 faizli 7.040.000 lira Deutsche Bank'tan 8 milyon bütçe açığını kapatmak için alındı.
40:1912; Konya Ovası Sulama Borçlanması; %5 faizli 37 yıl vadeli 818.970 lira. Hükümetle Anadolu Demiryolu Şirketi arasında yapılan anlaşma gereği Konya ovası sulama işini bu şirket yapacaktı. Yapım işinin tamamlanmasından sonra, geçici teslim sırasında bu miktarda şirkete borç oluşmuştu. Bu borç böylece uzatıldı.Teminat, Kilometre teminatı olarak Düyun u Umumiye'ce tahsil olunan aşarın artanından her yıl 25.000 lira , kurutulan arazinin satış bedeli ve sulanan arazinin aşar gelirinin son beş yıl ortalama gelirine oranla göstereceği fazlalık miktarı (Yavi,219).
41: 1913; Doklar Borçlanması; %5.5 faizli 30 yıl vadeli 1.485.000 lira borç alındı. Tersanenin geliştirilmesi için W.G.Arm firmasıyla kurulan şirkete devletin sermaye payı için kullanıldı. Sivas aşarından 88.550 lira teminat gösterildi.
42:1914; Borçlanması. %5 faizli, 48 yıl vadeli 500.000.000 Frank Osmanlı Bankası'ndan ,Trablus Savaşı ve Balkan Savaşı'nın olağanüstü masraflarını karşılamak için borç alındı. Teminat Düyun -u Umumiye gelirlerinden arta kalanlar,aşar üzerine konan %1 iade payı, Trabzon gümrük gelirinden 150.000 lira ve İstanbul gümrük gelirlerinden artanından 350.000 lira (Yavi, 22O).
1914 yılında , Osmanlı İmparatorluğu Birinci Dünya Harbi'ne girmeden önce dış borçlar toplamı 153.7 milyon Osmanlı lirası idi. Devlet gelirlerinin her yıl % 28.2 si borç ödemeleri ve faizlerine ayrılmakta idi.
1900 ve 1914 yıllarında Osmanlı Devleti'nden alacaklı olanların ülkeleri de şöyle idi , % olarak (Yavi, 221).
Ülke. 1900. 1914
Fransa. 45. 49
İngiltere. 11. 7
Almanya. 12. 20
Belçika. 18. 11
Hollanda. 4. 3
İtalya 1. 1
Avusturya -Macaristan 2 1
Türkiye. 7. 8
1900 yılından sonra Osmanlı dış borçları içinde İngiltere ve Belçika'nın payı azaldı. 1914 yılında, Osmanlı devleti Almanya yanında I.Dünya Harbi'ne katılmadan önce Almanya'nın payı % 50 den fazla artmıştı. Almanya, 1915 ‘de başlamak üzere, Osmanlı Devleti'ne her yıl 5 milyon altın lira avans vermeyi teklif etmişti. 1915'de, anlaşma imzalandıktan on gün sonra ilk 250.000 lira ödenecek, Rusya ya da İngiltere ile savaşa başlandığından on gün sonra da her ay 400.000 lira ödenecekti. Borç teklifi savaşa Almanya yanında savaşa girme koşuluna bağlıydı. (Yavi,222).
1850 yılında Osmanlı Devleti'inin bütçe harcamaları aşağıdaki gibi özetlenebilir. Bu bütçede padişah ve ailesine ayrılan ödeneğin, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki tüm memurlara ayrılan ödeneğin yarısına yakın olması dikkat çekmektedir (Yavi, 310).
Kuruşlar. Franklar
Sultan'a ait ödenek : Hazine – i Hassa. 75.000.000. 17.250.000
Sultan ailesine ait ödenek:Sultanın annesi ve evli. 8.400.000. 1.932.000
Kızkardeşleri için
Ordu. 300.000.000 69.000.000
Harp malzemesi, topçuluk ve istihkam teçhizatı. 30.000.000. 6.900.000
Bütün imparatorluk memur maaşları. 195.000.000. 44.850.000
Dışişleri, elçilikler, konsolosluklar. 10.000.000. 2.300.000
Hazine -I Nafia ; yollar,zıraatı teşvik,kamu yararına. 10.000.000. 2.300.000
Yapılan masraflar
Bankerlerin çok aktif olduğu 1800'li yıllarda öne çıkan bankaların bazıları da şunlardır:
1.Societe Generale de l'Empire Ottoman:
1864 yılında 30 yıl süreli 2 milyon İngiliz lirası sermaye ile kuruldu. Bankayı kuran ortaklar Osmanlı Bankası ve bazı Alman,İtalyan ve İngiliz sermayedarları ve yerli Galata Bankerlerinden A. Baltazzi, Hıristaki Zagrafos, Bogos Mısırlıoğlu, A.Ralli, Y.Camondo, Zafiropoulo Zarifi idi. Banka, kısa zamanda büyük itibar kazandı ve 1864'de hükümete 50 milyon Frank kredi verdi. Banka 1893'de tasfiye edildi.
2.Credit General Ottoman:
1869'da 50 milyon Frank sermaye ile kuruldu. Kurucular Fransız Societe General ve İstanbul'dan G.Tubini idi. Yönetim kurulunda Darphane emini Mihran Düzyan Bey, Banker Köçeoğlu, Banker Jan Lorando, Mısırlıoğlu Andon Bey bulunuyordu.
3.Banque Austro – Ottoman ve Banque Austro -Turque:
Birinci banka 2.5 milyon , diğeri 2 milyon İngiliz sermaye ile Viyana merkezli olarak kuruldu. Prusya – Fransa arasındaki savaş nedeniyle Paris piyasası Osmanlı hükümetine kapanmış olduğundan Viyana'dan finansman sağlamak için kurulmuştu. Austro – Turque Bankası İstanbul şubesini C.Karpanos, Y. Camondo, Ralli, Stefanoviç, Vlasto, Hıristaki Zagrafos ve George Zarifi kurdu. İki bankanın da ömrü kısa oldu. 1873'de Austro -Turque Bankası tasfiye edildi ve Austro – Ottoman Bankası da 1874'de Osmanlı Bankası ile birleşti
1872'de 1 milyon İngiliz Sterlini sermaye ile kuruldu. İlk yönetim kurulunda A.Vlasto, Singros, G.Corombio, ve Étienne Scoulidi bulunuyordu.
Bunlara ilaveten İstanbul Galata'da Rus, Ermeni, Banque Nationale Turque, Banco İtalya – Ottoman gibi bazı finansman şirketleri de vardı. İzak Camondo ve Şürekası finansman şirketi, 1869 ‘da Abraham Salomon'un torunları Nissim ve Abraham – Behor'un Paris'e taşınmalarından sonra , tasfiye edilmesine kadar Galata mali piyasasında önemli bir rol oynamaya devam etti.
Kitabın II. Kısmı Fransa ‘ya göçlerine kadar Camondo ailesinin ticari ve mali faaliyetlerini kapsamaktadır.
