BERLİN'DEN  BİLİM ADAMLARININ RUSYA'YA VE ABD'YEKAÇIRILMASI

O günlerde,   neslinin tartışmasız en üstün  fizikçisi Manfred Von Ardenne'nin Berlin'deki bilim laboratuarına, Berzarin'in  üst düzey adamları , randevusuz olarak, aniden geldiler. Manfred 

bir aristokrat aileden geliyordu, müthiş süper bir beyne, çağdaşlarını şaşırtan bir üstün yeteneğe ve yaratıcılığa sahipti. 

20 Ocak 1907 doğumlu , beş çocuğun en büyüğü, Manfred'e 21 yaşında iken ona , 1928yılında  ailesinin büyük servetinin bir parçası   miras kalmıştı. Eline geçen parayla Berlin'de Research Laboratory for Electron Physics  isimli kendi laboratuarını kurdu. Kurum kısa sürede , 1940'da nükleer fizikçi Fritz Houtermans  gibiAlmanya'nın en ünlü fizikçilerinden birini kendine çekebilecek ileri düzeye gelmişti. Manfred laboratuarında kendi yaptığı  ekipmanları kullanıyordu. Bunların başında  devrimsel nitelikte olan elektron mikroskop, izotopları ayıran bir makine ve  atom araştırmalarında kullanılan 60 tonluk cyclotron vardı.

Sahibi olduğu 600 patentten ilkini 1922 yılında 15 yaşında iken almıştı. Alman radyo üreticisi Lowe, o tarihte  onun icad ettiği bir parça ile, ilk kez radyo üretimine başlamıştı.  Manfred İlk televizyon setini 1934'de icad etmişti . Siegmund Loewe onun  ‘'mentor'' u olarak biliniyordu.  Daha çok küçük yaşta 1919'da ise, geliştirdiği  kamera ve alarm sistemleri ile  Berlin Realgymnasium'unu  birincilikle  bitirmişti. O üniversitede kimya ve matematik okurken, üniversitenin katı kuralları olması nedeniyle ,oradan ayrıldı fakat,  sürekli olarak kendini eğitti.   Televizyonu icad edenlerden en önemli biri olarak  tarihe geçti. 1928 – 1945 arasında kendi özel laboratuvarında  tıp teknolojisi, nükleer teknoloji,  plasma fiziği , radyo ve televizyon teknolojileri üzerinde çalışıyordu.  1931 Ağustos'unda cathode ray tube kullanarak, ilk televizyon verici ve alıcı sistemini halka tanıttı . Berlin'de ilk televizyon yayını 1934'te başladı. 1936 Yazı'nda Olimpiyat Oyunları'nda ilk canlı yayın yapıldı.  II .Dünya Harbi sırasında radar araştırmalarında yer alan Manfred 1941 yılında ‘The Leibniz – Medaille''i  ile ödüllendirildi ve 1945 Ocağında ‘' Empire Research Advisor''ı görevine atandı.

10 Mayıs 1945'de NKVD'den  General V.A. Makhnjov ve  ünlü  Sovyet fizikçileri İshak Kikion, Lev Artsimovich ve  Rus Alsos operasyonunu yöneten V.V. Migulin,  Manfred'in laboratuarına geldiklerinde , yürütülmekte olan araştırma projeleri ve kullanılmakta olan elektron mikroskop, 60 tonluk cyclotron ve plasma – ionic isotope ayrıştırma ekipmanını görünce yapılan işlerin ne kadar kaliteli olduğunu anladılar ve  Manfred'i hayli övdüler.

Bu özellikleri nedeniyle Manfred  Sovyetler için bulunmaz, çok değerli bir kişidiydi. Ruslar Berlin'e girmeden önce arkadaşları onu Batı Berlin'e geçmeye ikna etmeye çalıştı.  Berlin'in çok prestijli kurumu Kaiser Wilhelm Society'de çalışan bir çok bilim adamı Batı'ya geçmişti yada geçmekte idi. Onlar Amerikalılar ya da İngilizler tarafından yakalanmayı tercih ediyorlardı. Bunların arasında , ikisi de atom fizikçisi ve Nobel ödüllü Otto Han ve Werner Heisenberg de vardı. Manfred arkadaşlarına katılmayı red etti. Bu biraz kendi politik görüşünden kaynaklanıyordu. Tam bir Nazi karşıtı idi. Sovyetlerden korkusu yoktu. Onun harp sırasındaki bütün amacı laboratuarını koruyabilmek olmuştu. Harp sırasında Laboratuvarı şehrin Lichterfelde bölgesinde yeraltına inmiş. Ve kapısı fark edilmemek için yanmış ve kırık sandalyelerle kapanmıştı

Sovyet Academy and Science,  Manfred ve laboratuarını keşfetmekte gecikmedi.  Sovyet İç İşleri Bakanı'nın atomik araştırma konusundaki  temsilcisi  General Avramii Zaveniagin onu ilk ziyaret edenlerin başında geliyordu. Generalin, Moskova merkezli  Araştırma Merkezi'nin Direktörlüğüne getirilmesi önerisini Manfred ‘'tereddütsüz , birkaç saniye içinde  kabul ettim'' diyor. 48 saat sonra Manfred ve eşi, kendileri için lüks bir şekilde hazırlanmış Douglas transport uçağıyla Moskova'ya doğru  yola çıktı. İki hafta için,  yapılacak anlaşmayı görüşmeye  gittiklerinden iki çocukları yanlarında değildi. Vnukovo askeri havaalanına indiklerinde kadın tercümanın çocukları getirmemiş olmalarına şaşması, onlar için ilk alarm işareti oldu. Daha sonra başka sürprizlerle  de karşılaştılar. Özel arabanın şoförü onları ormanlık bir bölgeye Silverwood'a getirdi. Hava karlıydı. Karlı yollardan ve ormanlardan geçtiler.   Büyük bir villaya  -dashaya – ulaştılar. Kısa bir süre önce yeraltında çalışırken şimdi lüks  bir ortama kavuşmuşlardı.   Yemeklerden sorumlu bir şef, iki hizmetçi, villanın ısınmasından sorumlu bir kişi emirlerine verilmişti. Bavullarını bıraktıktan hemen sonra yemeğe çağrıldılar. Beyaz bir örtü serili yemek masasının üstü yiyeceklerle donatılmıştı. Manfred ve eşi harpte kısıtlı yiyeceklerle yaşadıklarından bu onlara bir bayram yemeği gibi gelmiş ve Almanyadakileri düşündüklerinden  de biraz suçlu duygusuna kapılmışlardı . 

Çocuklarını ne zaman görebileceklerinden endişeliydiler. Onların hiç bir haberi olmadan, üç hafta sonra çocuklar Berlin'den villaya getirildi. Yanlarında Manfred'in kızkardeşi Renate  vardı. Gelenler yalnız çocuklar değildi. Laboratuarda çalışan bütün yaratıcı - innovator – bilim adamları, fizikçi  ve laboratuvar teknisyenleri  ile birlikte, Manfred'in laboratuarındaki  bütün ekipmanlar da 750 büyük sandık içinde Moskova'ya getirilmişti. Almanlar'ın ödeyeceği  harp tazminatının  ufak bir kısmı, böylece  Sovyetlerce alınmış oluyordu (Milton, 70,71). Bu ayrıca Manfred için yakın zamanda Berlin'e dönüş olmayacağının işareti idi.

Siemens'in II.  Araştırma Laboratuvar'ının direktörü Nobel ödüllü Gustav Hertz , Berlin Humbolt Üniversitesi Ordinaryüs Profesörü  ve Kayser Wilhelm Enstitüsü Direktörü Peter Adolf Thiessen,  Ordinaryüs Profesör ve Berlin Teknik Lisesi Fiziki Kimya Enstitüsü Direktörü Max Volmer  kendi aralarında bir anlaşma yapmışlardı. Sovyetler'le  kim ilk teması kurarsa o hepsi adına konuşacaktı. Anlaşmanın amacı 1: Enstitülerin yağmalanması önlemek , 2:   Araştırmalarını, en az müdahale ile devam ettirebilmek , 3: Geçmişteki politik hareketlerden dolayı yargılanmamak.  Sovyetler'le  İlk teması , II. Dünya  Harbi bitmeden önce,  NSDAP üyesi Thiesen kurdu. 27 Nisan 1945'de Thiessen Manfred'in enstitüsüne bir zırhlı askeri araç içinde bir Sovyet Albay'ı ile  geldi. Manfred'e kendisinin koruma altında olduğunu belirten bir mektup getirmişti. Dört Bilim Adamı  Sovyetler Birliği'ne götürüldü. Manfred, Sukhumi şehri banliyösündeki Sinop'taki Enstitü A'nın başına atandı. Manfred, Lavrentij Beria ile yaptığı ilk görüşmede kendisine  yapılan Sovyet Atom Bombası Projesi'nde çalışma önerisini, ileride  Almanya'ya dönüşünü engelleyeceği düşüncesi ile, red etti. Isotope zenginleştirilmesi üzerinde çalışabileceğini söyledi Bunda mutabık kalındı.İzotopların Elektromanyetik Ayrıştırılması konusunda Manfred Von Ardenne liderdi.  Isotope ayrıştırmada gerekli porous  barrierler'in- gözenekli  engellerin (duvarların)- üretim tekniğinde Peter Adolf Thiessen  ve uranyum izotoplarının ayrıştırılmasında molecular teknikler konusunda ise Max Steinbeck lider durumundaydı. Steinbeck  Siemens'te Herz'in iş arkadaşıydı.  Bu enstitü'de  diğer çalışan ünlüler arasında   Ingrid Schilling, Alfred Schimohr ,Gerhard Siewert ve Ludwig Ziegler bulunuyordu . 1940 ların sonunda 300 Alman Bilim Adamı Sovyetlerde,  bu enstitüde çalışıyordu (https//en.m Wikipedia .org/ wiki /manfred – Von – Ardenne. 4.12.2023)

Manfred II. Dünya  Harbi'nden sonra 10 yıl Sovyetler Birliği'nde Atom Bombası projesinde çalıştı ve  1947 ve 1953'te iki kez Stalin ödülü ile ,  1958 ve 1965'de Ulusal Doğu Almanya ödülüyle, 1970'de Lenin Madalyasıyla, 1993 Fransa ödülü ile ödüllendirildi. 1955'de Doğu Berlin'e dönen Manfred orada yine özel bir laboratuvar kurdu. Berlin Duvarı yıkıldığında  Doğu Almanya'nın en büyük bu laboratuarında 500 kişi çalışıyordu . Komünist Partisi üyesi olmayan Manfred araştırmaları nedeniyle Doğu Almanya ve Doğu Berlin'de özgür bir şekilde yaşadı. Batıya seyahatte zorlukla karşılaşmadı. Elbe nehri kıyısndaki malikanesi dahil Doğu Alman elitinin sahip olduğu bütün ayrıcalıklara sahip oldu (https //www.nytimes.com/1997/05/29/World/manfred – 4. 12.2023.)26 Mayıs 1997'de Dresden'de , 90 yaşında  öldüğünde Manfred, ölümünden iki hafta önceye kadar kanser araştırmaları üzerinde çalışıyordu

Berlin'de üst yönetim birimİ Kommandatura'da Sovyet temsilcisi olan,  1946 – 1950 arasında Berlin  Sovyet Bölgesi Komutanı General Kotikov, Alman bilim adamlarını Doğu'ya kaçırmanın yanısıra,  kendilerinden hiçbir zaman haber alınamayan  yargıç , kamu yöneticisi, gazeteci  ve iş adamlarının Batı Berlin'den kaçırılıp, zorla Doğu'ya  götürülmesine izin verdi ya da  bu gibi olaylara göz yumdu. Kamandatura'daki Amerikan temsilcisi, Berlin ABD bölgesi komutanı   Albay  Howley , İngilizlerin de desteğiyle  bir toplantıda Kotikov'u insan haklarını ihlalle suçladı ve buna izin vermeyeceklerini ihtar etti. Kotikov Amerikalılar'ın da ayni işi yaptığını söyledi ve  bu ihtara pek aldırmadı . Bu konu iki taraf için de  çözümü  zorca bir konuydu.

Sovyetler  AEG – Radar araştırmaları - , Gema – yüksek teknoloji roket mühendisliği -  ve Askania projesinde çalışan hayli deneyimli fizikçilerin, Amerikalılar ise nükleer fizyon fizikçisi Nobel ödüllü , atom konusunda uzman  Werner Heisenberg'in peşindeydi. Bunların ABD'ye gitmesini sağlayan Albay  Boris Pash  Heisenberg için ‘' dünyanın en önde gelen fizikçisi, bizim için 10 Alman tümeninden daha değerli diyordu''. Pash'ın bu bilim adamlarını yakalayarak ya da ikna ederek ABD'ye götürme misyonu da yasal değildi. Pash nerede ise  Nazi atom araştırmalarında kullanılacak olan külçe uranyum stoğunun tamamını  da ABD için  ele geçirmişti. Albay Pash'in yönettiği Operation Paperclip Operasyonu kapsamında , bütün Almanya'dan roket uzmanı Wernher Von Braun dahil 1600 bilim adamı ABD'ne nakledildi (Milton, 214)