“Balıkesir Liseli Keşşaflar Müzesi” güzel şehrimiz Balıkesir için geçmişten günümüze bir bağ oluşturmak amacı ile Balıkesir Büyükşehir Belediyesi ve Balıkesir Liseliler Derneği'nin özverili çabaları ile şehrimize kazandırıldı.
Balıkesir Liseliler Derneği başkanı Esin BALIBEK hanımefendi “Amacım şehrimize güzel ve anlamlı anılar bırakmak, Balıkesir Liseli ruhunu geleceğe yansıtmak, kalıcı ve yararlı işlere imza atarak hem lisemizin tarihini anlatmak hem de gençlerimize kültür ve sanat kapısı oluşturmaktı.” diyerek yola çıkış gayesini ifade ediyor. Dolayısıyla müzenin şehrimize kazandırılmasında emeği geçen başta Esin BALIBEK hanımefendi olmak üzere tüm yönetim kurulu ve dernek üyelerine bir Balıkesirli olarak tekrar teşekkür ediyorum.
Müze ile ilgili anlatılacak o kadar çok şey var ki bir yazının konusu olamayacağını düşündüm. Dolayısıyla isminden başlayarak yazı dizisi halinde sizlere sunmayı uygun buldum. Keyifli okumalar diliyorum.
Keşşaflar Müzesi - Keşşaf nedir?
Arapça keşf kökünden gelen keşşâf (کشاف) kelimesi mübalağa fail veznindendir. Tıpkı meddah, seyyah kelimelerinin yapıları gibi. Sözcük “Kamûs-ı Türkî”de “askerin önünden gidip arazi ve ahvali keşif ve muayene eden zabıt veya heyeti asker”(Kamûs-ı Türkî,2010:1169) olarak tanımlanır. TDK'da ise bilinmeyen çok önemli bir şeyi keşfeden, keşif kolu, izci” (TDK, 2011:1403) olarak tanımlanmıştır.
Keşşaflık (izcilik) çalışmaları Dünya'da ilk kez askeri amaçlı olarak İngiltere'de ortaya çıkmış ve tüm dünyaya yayılmıştır. Düşünceyi ortaya atan kişi R. Baden Powell'dir. Baden Powell bir İngiliz askeridir. İngiltere'nin Afrika ve Hindistan sömürgeleri arasındaki savaşta İngiliz askerler iyi savaşmalarına rağmen gece takiplerinde yollarını şaşırıyor, yaprak hışırtılarından tedirgin oluyor ve gündüz de olsa sık sık yollarını kaybediyorlardı. Bu durumdan rahatsızlık duyan B. Powell ordudan emekli olup ülkesine döndükten sonra küçük yaştan itibaren doğa ile iç içe yetişen, zor koşullara alışık, irade sahibi nesiller yetiştirmeyi amaçlar. Bu amaç doğrultusunda 1907'de Brownsea adasında aristokrat ve kenar mahalle çocuklarından oluşan 24 kişi ile ilk izcilik çalışmalarını başlatır. 1908 yılında da “Erkek Çocuklar İçin İzcilik” kitabını yayımlar. Kız izci teşkilatı ise B. Powell'in eşi tarafından kurulmuş ve yönetilmiştir.
Osmanlı Döneminde ise ilk keşşaflık çalışmalarının 1910 yılında II. Meşrutiyet Döneminde başladığı kabul edilir. II. Meşrutiyet, Batıdaki eğitim öğretim alanındaki gelişmelerin toplumumuza yansıdığı bir dönemdir. 1912 yılında idadilerde (liselerde) teşkilatlanmalar başlar. İlk olarak Edirne Öğretmen Okulu, Galatasaray ve İstanbul Lisesi'nde uygulanır. Daha sonra dönemin Harbiye Nazırı Enver Paşa'nın emri ile tüm okullarda uygulamaya konulur. Keşşaflık ile ilgili ilk belge Beyrut basımlı “Osmanlı Keşşafları Yönetmeliği” adlı kitaptır.
Ayrıca dönemin yayın organları da yaptığı yayınlar ile keşşaflık faaliyetlerine destek verir.
Yüksek Lisans çalışmam olan Çocuk Dünyası dergisinin 11 Haziran 1914 tarihli 64. sayısı izciliğe ayrılmıştır. Bu sayıda keşşaf kelimesi değil izci kelimesi kullanılmıştır. Konu başlıkları olarak izcilik töresi, izcilik andı, izcilerin vicdani vazifeleri, yol çantası, yürüyüş tanzimi, çadırlar, oba ve sağlık konularına yer verilerek; bir izcinin yiğit bir adam olarak savaş ve barış zamanında vatanına fedakârlıkla hizmet etmesi gerektiğine vurgu yapılmıştır. Vatan, namus, vicdan, arkadaşlık, vefa, başkasının malına hürmet, para arttırmak ise bir izcinin vicdani vazifeleridir.
Peki, o dönemde para arttıran bir izci sizce parasını nereye tasarruf ediyor olabilir? Sorunun yanıtını Çocuk Dünyası dergisinin “Donanma Nüshası” (Çocuk Dünyası; 8 Ocak 1914) başlıklı özel sayısında yayınlanan bir duyuru ile cevaplayalım:
“Çocuklar!
Hükümetimiz bu hafta büyük bir zırhlı satın aldı. Bu zırhlı beş altı ay sonra yapılıp bitirilecek ve memleketimize gelecek…
Her gün gazetelerden okuyoruz, kulaktan işitiyoruz. Bu haber üzerine büyüklerimiz alınan zırhlının parasını ödemek için hemen hükümete yardım etmeye koyulmuşlar. Herkes iane veriyor. Şimdi biz bundan geri mi kalalım? Küçükler iane vermeyecekler mi? İşte bu olmaz…”
Buradan da anlaşılacağı üzere izcilik (keşşaflık) sadece bir keşif kolu değildir. Aynı zamanda ruhça ve bedence dayanışma ve yardımlaşma duygusu gelişmiş kişidir.
Keşşaflık teşkilatının Balıkesir Sultanisi ‘nde kurulması için emri Harbiye Nazırı Enver Paşa verir. Masraflar Liva Encümeni (il meclisi) tarafından karşılanır. Avrupa'dan getirilen eğitmenler izcilik konusunda okulun belirlenen öğretmenlerine ders verir. Okulun öğretmenlerinden Muallim Hakkı Efendi, Hilmi Efendi, Rahmi ve Hacı Mehmet Ağa aldıkları eğitimleri öğrencilerine aktarır. Lisenin izcilik eğitimi ile ilgili ilk bilgi ve belge 1914 tarihli Karesi Gazetesi'ne aittir. Bu habere göre on birinci sınıf öğrencileri keşşaf elbiseleri ve öğretmenleri ile birlikte Balya'ya gidecek; Fransızların işlettiği maden ocaklarını ziyaret ederek elektrik ve maden konusunda bilgi alacaklardır. Haber şöyledir:
“… Bu Çarşamba günü Mekteb-i Sultani on birinci sınıf talebeleri keşşaf elbiseleri labis olarak yanlarında muallimleriyle beraber elektrik ve maden hakkında tahkikatta bulunmak üzere Balya kazasına gitmişlerdir.”
Ancak ne yazık ki bu yıllarda I. Dünya savaşı tüm dünyayı etkisi altına almıştır. Balıkesir Sultanisi' nden de Çanakkale cephesine giden keşşaflar bölüğünün 100 öğrencisinden 94'ü şehadet şerbetini içecek ve geri dönemeyecektir.
Müzenin kapısından adımınızı atıp başınızı yukarıya kaldırdığınızda 100 yıldızdan oluşan bir avize göreceksiniz. İşte bu avizedeki beyaz yıldızlar şehadet şerbetini içen kınalı kuzuları; kırmızı olanlar ise geri dönebilenleri simgelemektedir.
Devam edecek…
