Balıkesir Lisesi ve Balıkesir Liseliler Derneği

Balıkesir Lisesi'nin tarihçesi 1884 yılına kadar uzanır. Okul o tarihte rüştiye (ortaokul) olarak açılmıştır.  15 Şubat 1885 tarihinde Celal zâde Hanı'nda idadi (lise) öğrenimi başlar ve bu tarih bugünkü Balıkesir Lisesi'nin temellerini oluşturur. 

Balıkesir Liseliler Derneği'nin kuruluşu ise resmi olarak 1996 yılıdır. Dernek kurulduğu günden bugüne kadar yaptığı pek çok etkinlik, organizasyon, bağış ve burslar ile adından sıklıkla söz ettirmiştir. Ancak ben yazımda özellikle “Kaymaklı Günü” etkinliğine ve “Sağdıçlık” geleneğine değinmek istiyorum.

Kaymaklı Günü 1952 yılından bugüne kadar yapılagelen şenliklerin adıdır. İlk kez dönemin okul müdürü Hilmi Ziya Apak tarafından başlatılmıştır.

Neden Kaymaklı?

  Kaymaklı,  Balıkesir'e mahsus coğrafi işareti olan şerbetli bir tatlının adıdır. Bileşeni olan manda kaymağı ile servis edilmesi en önemli özelliğidir. Kaymaklı Günü ismini bu tatlıdan alır.

Şenlikler, ilk yıllarda lisenin kuruluş yıldönümünde ve bir hafta boyunca yapılmaktaydı. Bu bir hafta içerisinde eski mezunlar bir araya gelir, kültürel ve sanatsal faaliyetler yapılır, aynı hafta cumartesi günü liseye doğru kortej yürüyüşü yapılır ve lisenin bahçesinde kaymaklı tatlısı yenilirdi. 

Son yıllarda bu şenlikler Mayıs ayı içerisinde yapılsa da aynı gelenekler ufak tefek farklılıklar ile sürdürülmektedir. Kaymaklı gününün sağdıçlık adı altında bir de görev ve sorumluluk sistemi vardır. Bu sisteme göre bir baş sağdıç ve onun sağdıçları bulunur. 

Sağdıç nedir?

Balıkesir yöremizde yakın arkadaşlar birbirlerine “sağdıç”” diye hitap ederler. Sağdıç kelimesi Türkçe sözlükte “düğünde gelin veya damada kılavuzluk eden kimse” (TDK; 2011: 2004) anlamıyla verilir. Derleme sözlüklerinde ise “yakın, candan arkadaş”  şeklinde yer alır. Yöremizde sağdıç kelimesi hem damadın hem de gelinin yakın arkadaşları için kullanılan bir sözcüktür. Aynı zamanda sünnet çocuğunun da sağdıcı olur. 

Sağdıcın düğündeki temel görevleri arasında düğün esnasında damada/geline yardım etmek ve gelen misafirlere hizmet etmektir. Bununla birlikte gelinin sağdıçları çeyizin getirilmesi, serilmesi, kına yakılması, kına eğlencesinin ayarlanması vb. gibi hizmetlerde bulunurken; damat sağdıçları da düğün yemeğinin hazırlanması, yemek sırasında hizmet edilmesi, bahşiş verilmesi, damat tıraşı vb. gibi konularda yardım eder. 

Daha önceki yazılarımda da ifade ettiğim üzere edebiyat her zaman sosyal hayatla iç içedir. Şairler dönemin gelenek ve göreneklerini şiirlerinde yansıtırlar. XVI. yy' da yaşamız, yöremiz şairlerinden Edincikli Ravzî de şiirlerinde sağdıçlık kavramını ele almıştır. 

Edincik, Balıkesir ilinin Bandırma ilçesine bağlı bir mahalledir. Ravzî hakkında kaynaklarda çok fazla bilgi bulunmamakla birlikte “Karesi Meşahiri” adlı eserde Edincikli şair olarak adı geçmektedir. Bakalım, Edincikli Ravzî beyitinde damat ve sağdıç arasındaki dayanışma ve uyumu nasıl ifade etmiş?

Bezm-i sûr olsa ‘aceb mi gece gündüz rûşen
Güyegi mihr-i münevver meh-i tâbân sağdıç (Y. Aydemir, 2017:198)

(Damat ışıltılı güneş, sağdıç ise parlayan bir ay. Düğün meclisinin gece gündüz aydınlık olmasına şaşmamak gerek.)

Ravzî bu beytinde hem damadın hem de sağdıcın gerek giyim ve kuşamı gerekse neşesi ve mutluluğu ile güneş gibi parladığını ifade etmektedir. Nasıl güneş gündüzü, ay da geceyi aydınlatıp ışık saçıyorsa damat ve sağdıç da işte böyle etrafına ışık saçmaktadır.  

O halde…

 Balıkesir Liseliler Derneği'nin Kaymaklı Günleri'nde, baş sağdıç ve sağdıçların  ay ve güneş gibi gece ve gündüzü aydınlatmalarına  şaşmamak gerek!

Devam edecek…