Philip Hampson Knight (d.24.2.1938)

NİKE , İnc

Ünlü spor ayakkabıları ve giysileri firması Nike Inc.'in  kurucusu, 24 .2.1938 Portland, Oregon doğumlu Phil Knight, the University Oregon'da okurken  üniversitenin atletizm takımında uzun mesafe koşucusu idi. Antrenörü Bill Bowerman idi. Sonradan ikisi Nike şirketini 25.1.1964 tarihinde kurdular . 2024 yılında Phil Knight'ın kişisel net varlığı 39.4 milyar dolar olarak hesaplanmıştır. 2023 yılında Knight ve ailesi  51 milyarlık Nike'ın  % 20 sine sahiptir.(http://en.m.Wikipedia.org .wiki. 3.5.2024).

Piyasa değeri 1.5.2024'de 139.25 milyar dolar olan Nike'ın bir hissesi 92.26 dolardan borsada işlem görmektedir. 29.2.2024 itibariyle yıllık  satış geliri  51.581 milyar dolar, brüt satış karı 22.848 milyar dolardır. Satışlar bir önceki yıla göre % 1.89, brüt kar %2.92  artmıştır. Statista. Com 2023'de Nike'in toplam satış gelirini 51.217 milyar dolar, rakibi Adidas'ın 21.427 milyar Euro ve Reebok'ın (2021) 1.767 milyar Euro olarak saptamıştır(D.Tighe, Adidas, Nike & Puma Revenue Comparison, Statista .com , 15.2.2024) .Diğer rakip Puma'nın 7 .3.2024 itibariyle yıllık satışı  8.6 milyar Euro'dur. Global olarak 5.9.2023 itibariyle, rakiplerinin toplam satışından bir misli satış geliri  fazla olan Nike şirketinin  83,700  çalışanı bulunmaktadır.

25 Ocak 1964'de Phil Knight, Bill Bowerman'la birlikte ‘'Blue Ribbon Sports''şirketini kurdu. Şirket adını 30 Mayıs 1971'de Nike Inc.e dönüştürdü. Nike Yunan mitolojisinde zafer tanrıçasıdır.  Nike şirketi Nike markasının yanısıra Nike Golf, Nike Pro, Nike Blazers, Air Force 1, Nike Dunk, Air Max, Foamposite, Nike Skateboarding  ve NikeCR7 markalarının da sahibidir. Air Jordan ve Converse markaları da daha sonraları, Nike's katılmıştır. Nike 1995 – 2008 arasında Cole Haan, Hurley İnternational  ve Umbro'nun da sahibiydi. 

Nike, spor ayakkabı , spor giyimi  ve spor malzemesi üretim ve pazarlamasının yanısıra Niketown adı altında perakende mağazalar da işletmektedir.Bir pazarlama tekniği olarak şirket ,üst düzey atlet ve spor takımlarının sponsorluğunu, bazı sloganlarla yapmakta böylece adını unutturmamaktadır. 2020 yılında Nike'ın marka değeri 32 milyar dolar olarak hesaplanmıştır.Bu değer 2017'de 29.6 milyar dolardı. 2018'de Nike Fortune 500 listesinde, yıllık satış gelirleri açısından ,en büyük ABD şirketleri arasında 89.cu idi (Fortune 500 Companies 2018: Who made the list , Fortune 10.11.2024).

Şirket 1964'te Eugene, Oregon'da  Japon Onitsuka Tiger ayakkabı firmasının distribütörlüğünü yapmak için kurulmuştur . The University of Oregon öğrencilerinden atlet , altın  olimpiyat madalyası sahibi Otis Davis ilk Nike spor koşu ayakkabısının koç Bowerman tarafından kendisi için yapıldığını söyler. Bu iddia, genel kabul edilen  ilk ayakkabının atlet  Phil Knight için yapıldığının aksine bir görüştür. Şirket ,ilk yıl Japğonya'dan ithal ettiği 1,300 çift ayakkabıyı sattı ve brüt 8000 dolar kazandı. Bir yıl sonra BRS satışları 20,000 dolar oldu. 1966'de BRS ilk perakende satış mağazasını Sata Monica Pico Bulvarı 3107'de açtı. 1967 yılında  East Coast'ta Massachusetts'in Wellesley kentinde ABD'nin doğu bölgesine hizmet için perakende ve dağıtım ofisi devreye sokuldu (Hayley Peterson; The Bizarre inspiration behind Nike's first pair of running shoes, Business Insider, 26.4.2018).

1972 yılında Bowerman'in tasarımını yaptığı ‘'Moon Shoe'' ve 1974'de ‘'Waffle Trainer'' BRS'in satışlarını arttırdı. Bowerman Moon Shoe'yu ötedenberi kullanılan altı çivili spor ayakkabısı yerine lastik tabanlı , yere daha iyi basabilen ve hafif ağırlıkta bir taban yaratarak meydana getirdi. Onitsuka, BRS  şirketini satın almak istedi.Uyuşulamadı. İki firma arasındaki anlaşma sona erdi. BRS kendi spor ayakkabı hattını piyasaya sürme kararı aldı.  Nike, 6000 ‘ni Nike markası altında iki ayrı Japon şirketine 20,000 çift sipariş verdi. Koşucu atlet Jeff Johnson pazarlama işine katıldı ve Nike ismini  şirkete o verdi.  Carolyn Davidson'ın tasarımı ‘'Swoosh'' Nike tarafından 18.6.1971'de kullanılmaya başladı.1976'da Nike ,  John Brown & Partners reklam ajansını kullanmaya başladı. ‘'There is no finish line'' ilk marka reklamı olarak devreye sokuldu.  1980'de Nike ABD atletik ayakkabı pazarının % 50'sinin sahibi oldu. Wieden + Kennedy Nike'in  ana reklam şirketi olarak, sonradan 20. Yüzyılın beş en önemli sloganından biri kabul edilen  ‘'Just do it''sloganını yarattı. Bu slogan katil Gary Gilmore idam edildiği sırada söylediği ‘'Let's do it'' ibaresinden alınmıştı( Jeremy W. Peters ; the Birth of ‘Just Do it' and Other Magic Words , the NewYork Times , 20.8.2009). 1980'lerde şirket bir çok spor alanına , bir çok yeni bölgelere ve bir çok ürün çeşidine yayıldı.1990'larda artık uluslararası bir şirketti ve merkezini Beaverton, Oregon'a nakletti. Yeni yılın Kasım'ında ilk perakende mağazası Niketown açıldı

Phil Knight 30.6 2016'da Nike'ın yönetim kurulu başkanlığından ayrıldı .  2018'de CEO Mark Parker ,  yeni CEO olması beklenen üst düzey yöneticisi Trevor Edwards'ın emekliliğini ilan etti. 2019 Ekim'inde John Donahue , Parker'ın yerine CEO'luğa getirildi.

Nike'ın kurucusu ve 2016 yılına kadar CEO'su olan Phil Knight'ın babası Bill Knight Portland'da bir avukattı. Daha sonra  yerel bir gazete sahibi oldu. Annesi Lota Cloy ev hanımı idi. Phil , Cleveland High School'da okurken  babasının gazetesi, sonradan batan Oregon Journal'da yaz aylarında çalışmak istemişti. Babası bunu kabul etmedi. Bunun üzerine Phil rakip gazete Oregonian'ın spor bölümünde  çalışmaya başladı ( Phil Knight and Family ; Forbes, 24.7.2020). Phil, the University of Oregon'da okurken  ve onun ünlü atletizm takımının  orta mesafe koşucusu iken , Oregon Daily Emerald gazetesinin spor muhabiri olarak çalışıyordu. 1959'da üç yılda iş idaresinden BA derecesi alan Phil aynı zamanda Army Reserve Commission'dan da ‘'Distinguished Military Graduate''  ödülünü kazandı(  Basic Books ; Phil Knight, Movers& Shakers, Bloomsbury Publishing ,USA, 2003)

Phil Oregon'da 1 mili – 1.6 km.yi – 4 dakika 13 saniyede koşmuştu. 1957, 1958 ve 1959'da takımdaki performansı nedeniyle onur sertifikaları kazandı. 1977'de Koç'u Bowerman ve Geoff Hollister'le Atlethics West adıyla bir American Koşucular takımını kurdu. Okul sonrasında, bir yıl orduda aktif görev aldı ve yedi yıl Army Reserve'de kaldı. Stanford Graduate School Business'de MBA derecesi için  çalışırken  yazdığı tezinin konusu ‘'Can Japanese Sports Shoes Do to German Sports Shoes What Japanese Cameras Did to German Cameras ?'' – Japon spor ayakkabıları ,  Japon kameralarının Alman kameralarına yaptığını , Alman spor ayakkabılarına da yapabilir mi ?- idi. Bu çalışma onun spor ayakkabı konusunda  ilgisini çeken ilk işaretlerden biri olmuştu. Phil, Coopers & Lybrand ve Price Waterhouse muhasebe ve auditing  şirketlerinde çalıştı ve daha sonra Portland State University'de muhasebe profesörü oldu.

Phil Knignt Kasım 1962'de MBA derecesi aldıktan sonra , Japonya'ya gitti.  Kobe kentinde gezerken, bir ayakkabı dükkanının vitrininde  Tiger marka koşu ayakkabısını gördü.  Ayakkabı kaliteli ve ucuzdu. Bu marka ayakkabıyı üreten Asics adıyla tanınan Onitsuka şirketini buldu. Sahibi Bay Onitsuka ile tanıştı ve ABD'nin batı bölgesi için şirketin temsilciliğini almayı başardı.İlk numune siparişini verdi. Siparişin gelmesi bir yıldan fazla sürdü , bu sırada muhasebecilik yaptı. Numuneler gelince iki çifti koç'u Bowerman'a, onun görüşünü almak için, gönderdi. Bowerman , Tiger ayakkabılar  için sipariş vermenin yanısıra, Knight'a  ayakkabı tasarımı için ortaklık teklif etti. 25 .1. 1964'de iki kişinin el sıkışmasıyla Blue Ribbon Sports şirketi kuruldu. Her biri sermaye olarak 500'er dolar koydu.  Phil, üniversitede hoca iken 1968 yılında Penny Parks'la evlendi ve iki çocuk sahibi oldu. 1969'da Phil Knight gelişen ayakkabı satışları nedeniyle  muhasebe işinden ayrıldı ve tam zamanlı olarak BRS'in çalışanı oldu. O yıl Nike 1 milyon dolarlık satışa ulaşmıştı.

 Jeff Johnson Nike'ın ilk istihdam ettiği kişiydi. Nike adını o önerdi (Philip Levinson; how Nike almost ended up with a very different name, Business Insider, 7.6.2017). Nike'ın ‘'swoosh'' logosu ise 1971'de grafik tasarım öğrencisi Carolyn Davidson tarafından 35 dolara yapıldı. Bu logo bugün dünyanın en kıymetli logolarından biridir. İlk kendisine sunulduğunda Phil Knight bu logoyu beğenmemişti fakat, bu logonun kendisini aşacağını söylemişti.  1980 yılında şirket halka açıldı.1983 yılı Eylül'ünde, şirketin markasını yaratmasındaki katkıdan dolayı , Davidson'a miktarı belirtilmeyen  adette Nike hissesi verildi . Knignt Oprah TV programında  2011 yılı Nisan'ında şirket halka açıldığında bu hisse miktarın birkaç yüz adet olduğunu söylemişti. Nike şirketi dünyanın ünlü atletleriyle çok yakın ilişkiler kurdu. Bunları arasında Michael Jordan ve Tiger Woods da vardı. Bu ilişkiler Nike'ın satışlarında çok olumlu etkiler yaratttı.

Phil Knight 1990'da Will Vinton Studios animasyon şirketinin % 15 hissesini satınaldı. Rap müzik alanında başarı kazanamayan, Portland State mezunu  oğlu Travis'i işin başına getirdi. Daha sonra şirketin tamamının sahibi oldu.Şirketi adı Laika olarak değişti. 180 milyon dolar yatırım yapıldı. 2009'daki ilk filmi Coraline büyük başarı kazandı.

Vinton'u satınaldıktan iki yıl sonra 2004 yılı Mayıs'ında oğlu Matthew 34yaşında Hıristiyan çocuklara yardım  için, 46 metre su altında Ekvator'da   video filmi çekerken , kalp sektesinden öldü. 2005'teki Laika Studio'sunun Moongirl isimli kısa filmi Matthew'e ithaf edildi. Knight 18 Kasım 2004'te Nike'ın CEO'luğundan ayrıldı , sadece yönetim kurulu başkanı – Chairman- olarak kaldı.

26 Nisan 2016'da NewYork'taki  Simon & Schuster yayın şirketi Knight'ın anılarını içeren ‘'Shoe Dog'' isimli kitabını yayınladı. Temmuz  2018'de bu kitap, iş hayatı ile ilgili kitaplar arasında  The New York Times Best Seller listesinin 8. Sırasına girdi.

2021 yılı Temmuz'unda Knight. 60.8 milyar dolar varlığa sahipti. 1990'da Philip H. Knight Charitable Foundation Trust kuruldu. 2016'da Knight Oregon tarihinin en büyük yardımseveriydi.  O tarihe kadar 2 milyar dolar hibede bulunmuştu. 2006'da Stanford Graduate School of Business'e  106 milyon dolar, ayni yıl Rhodes Scholarship' e benzer master düzeyinde , Stanford University'de Knight – Hennessy scholarship – burs - programının başlatılması için 400 milyon dolar hibede bulundu. İlk yıl, 2018'de 21 ülkeden 51 kişiye burs verildi. 2022 Mayıs'ında Parkinson ve Alzheimer konusunda araştırmalar için Phil and Penny Knight Stanford Üniversitesi'nin Wu Thai Neurosciences İnstitute'sine 75 milyon dolar bağışta bulundu. 2023'te Knight, daha önce de bağışta bulunduğu the University of Oregon'a 1 milyar dolar  bağışta bulundu.

Phil Knight bir adanmış Hıristiyan olarak kabul edilir. Japon Zen dinine de yakındır. Nike Asya'da ürettirdiği ayakkabıların imalatçısı firmalarda çocuk emeği kullanılmasından, işçilerin istismar edilmesinden, çalışma şartlarının kötülüğünden dolayı çok eleştiriye ve araştırmaya konu oldu.Bunun sonucunda üretim noktalarında geçerli olmak üzere standartlar koydu ve onları denetlemeye başladı (Britannica.com, Phil Knight, 3.5.2024).