TANZİMATIN ÜÇ PAŞASI: (7) :MEHMED EMİN ALİ PAŞA (5.3.1815 -7.9.1871)
Mehmed Emin Ali Paşa 5 Mart 1815'de İstanbul'da Mercan'da doğdu. Babası Ali Rıza Ağa , (sonra Efendi dendi) Kapalı Çarşı'nın Bahçekapı denen kapısını sabahları açıp akşamları kilitlemeye memur kapıcı idi. Gündüzleri Mısır Çarşısı'nda da aktarlık yapıyordu. Annesinin adı bilinmemektedir. O günün mahalle mektebi olan ilkokulu bitirdi. Bayezit camiine devam etti. Kur'anı hatmetti. Cami hocalarından Arapça ve dini ilimler öğrenmeğe çalıştı. Babası yoksuldu, 1825'de öldü. Aile daha da yoksullaştı. Yetenekli, zeki ve terbiyeli idi. Semtte bulunan büyüklerden birinin dikkatini çekti. Bu kişinin adı saptanamamıştır. Onun yardımıyla 23.4.1830'da Başbakanlık Divan – ı Hümayun kalemine stajyer memur olarak girdi. Maaşlı katip sınıfına geçmek için çok yetenekli ve çalışkan olmak gerekiyordu. İlkin Mehmet Efendi denen Ali Paşa'ya , kısa boylu olduğu için Ali – yüksek – ismi verilmişti. (Ali kelimesini söylerken a ‘yı iki a uzunluğunda telaffuz etmeli, o zaman Ali, Aali – yüksek anlamına gelmektedir.) Kısa zamanda maaşlı katip oldu. Önemli yazışmaların yapıldığı Mühimme Kalemi'ne atandı. Fransızca öğreniyordu. Daha on sekiz yaşındayken , iki katiple birlikte1833 Temmuz‘unda Bab-ı Ali Tercüman odasına alındı. Diğer iki katipten biri sonradan sadrazam olan Saffet Paşa ve diğeri ise müsteşarlığa kadar yükselen Nedim Efendi idi. Ali efendiye 1834'de yüzbaşının sivilde eşi olan hacegan nişanı verildi. Ali Efendi ve on iki arkadaşı 12 ay süre ile , Tercüme Odası'nda Fransız Akademisinin ünlü tiyatro yazarı Victorien Sardou ‘nun (1831-1908) babası Georges Sardou'dan Fransızca dersleri aldı.
2 Mart 1835'te Avusturya İmparatoru I.Franz öldü, yerine oğlu I. Ferdinand tahta çıktı.Sultan II. Mahmut tebrik için ferik – korgeneral – Ahmet Fethi Paşa'yı Viyana'ya gönderdi.. Paşa ikinci katip olarak yanına 21 yaşındaki Ali Efendi'yi aldı . Bu nedenle rütbesi rabia'ya – önyüzbaşı ‘ya yükseltildi. Viyana'da kaldığı bir buçuk yıl içinde Başbakan Metternich, imparator Ferdinand ve Habsburg hanedanı mensupları dahil üst düzey bürokratları tanıdı. Viyana'dan ayrıldığında çok iyi Fransızca biliyordu. 7.8.1837'de kendisine mareşal rütbesi verilen Ahmet Fethi Paşa Paris elçiliğinden yurda Aydın genel vilayet valiliğine dönerken, Rusya ordusunun askeri manevralarını görmesi istendi Ahmet Fethi Paşa , Ali Efendi'yi yanına alarak Petersburg'a – Leningrad'a – gitti. Orada Çar I. Nikola'yı gördü. Sultan Mahmut'un kızı ile evlenen ve ‘'damat'' olan Ahmet Fethi Paşa'nın (1801 -1858) yakınlığını kazandı. Sonraki yıllarda paşa Tanzimat'ın kurucuları arasında yer aldı.
Ali Efendi 18.11.1837'de salise – binbaşı – rütbesiyle Divan – ı Hümayun tercümanı oldu. Kısa bir zaman sonra sonra rütbesi saniye'ye – yarbay – yükseldi. Divan -ı Hümayun tercümanı odasının başı Esrar Efendi'nin ölümü üzerine 23 yaşında onun yerine atandı. Ali Paşa'nın kaderi Tercüme Odası'na başladığı sırada Mustafa Reşit Paşa ile tanışmasıyla değişmişti.Tanıştıklarında Ali Efendi 18,5 ve Mustafa Reşit 33,5 yaşında idiler. Mustafa Reşit hariciye vekaleti– dışişleri Bakanlığı müsteşar yardımcısı idi.
Mustafa Reşit Sultan II. Mahmut tarafından dışişleri bakanı görevi üzerinde kalmak üzere İngiltere'ye elçi olarak 7.8.1835'te tayin edildiğinde müsteşar olarak Ali Efendi'yi de yanında götürdü. Bakan 38,5 müsteşar 23,5 yaşındaydı.Bu tayinden10 ay 25 gün sonra II.Mahmut öldü. Delikanlı veliaht Abdülmecit tahtta çıktı. II. Mahmut'un has adamı, 1730 -1925 arasında, iki yüzyıllık süre içinde , ikinci sadrazamlığında en uzun, 6 yıl, 4 ay 12 gün sadarette kalabilmiş olan 59 yaşındaki , reformları harfiyen uygulamış olan, Rauf Paşa sadrazamdı.
Fakat II. Mahmut onun değil , 39 yaşındaki Dışişleri Bakanı ve Londra elçisi Mustafa Reşit Paşa'nın reformları ve devrimleri , kendisinden sonra , sürdürebileceğine inanıyordu. Bunu da, oğlu Abdülmecit dahil herkes biliyordu. Ölüm haberini alır almaz Reşit Paşa İstanbul'a doğru yola çıktı. Yerine maslahatgüzar olarak Ali Efendi'yi bıraktı.
Bu konuda iç rekabete örnek olarak şu olay anlatılır. II . Mahmut Çağaloğlu'nda ‘'Türbeye'' gömüldükten hemen sonra , Abdülmecit daha orada iken , en kıdemli vezir 80 yaşını geçmiş Hüsrev Paşa , padişahı çocuk sayarak, tören üniformasıyla elinde Sadaret asası olan Rauf paşa'nın elindeki mühr-i hümayunu çekti aldı. Ertesi günü Abdülmecit Hüsrev paşa'nın sadrazamlığını ilan etmek zorunda kaldı. (Öztuna ,34) .Mustafa Reşit İstanbul'a geldiğinde, Abdülmecit tutucu ve muhafazakarların lideri Hüsrev Paşa'yı görevde bıraktı , Dış işleri bakanı Mustafa Reşit Paşa'yı reformları uygulamakla görevlendirdi. Bu babasının denge politikasına da uygundu. Reşit Paşa, Abdülmecid'in tahta çıkışından 4 ay 3 gün sonra Gülhane Hatt- ı Hümayunu'nu okurken dinleyiciler arasında en yakın adamları Ali ve Fuat Efendiler de bulunuyordu
1840 Ağustos'unda Dışişleri Müsteşarı Sadık Rifat Paşa görevle Mısır eyaletine gitti. DışişleriBakanı Mustafa Reşit, Ali Paşa'yı üla sanisi – askeriyede tümgeneral rütbesi – ile müsteşar vekili yaptı. Kısa bir süre sonra Ali Paşa müsteşarlığa yükseldi ve 20 Aralık 1841 ‘de, 26 yaşında iken Londra büyükelçisi oldu. 14 Kasım 1844 ‘e kadar süren büyükelçiliğinde Londra'daki büyükelçilerin en genci idi. Kraliçe Viktoria'nın ilk yılları , Paris'te kralı Louis- Philippe'in son yılları idi. Victoria kendisinden 4 yaş küçüktü. 31 yaşına girerken 1845 Ağustos'unda Dışişleri Bakanlığı'na vekalet görevine getirildi
