Balıkesir'de pek çok değerli kişi yetişmiştir. Bunlardan biri de şair, yazar, hukukçu Müstecabizade İsmet Bey'dir.
İsmet Bey'in ailesi Balıkesir'e Balya İlçesi Müstecap Köyü'nden gelip yerleştiği için aile adı Müstecabizede olarak anılmıştır.
1934'ten sonra soyadı kanunu çıkınca Müstecaplıoğlu soyadını almışlardır.
Tam adı Müstecabizade Mehmet İsmet olan yazarımız hakkında en geniş bilgiyi İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Karesi Meşahiri
(meşhurları) kitabında vermiştir.
‘' Müstecap Köyü'nde zürradan (çiftçilik yapan) Mahmut Ağa Balıkesir'e gelip yerleşmiştir. Biraderinin oğlu Mehmet Ağa Balıkesir'e amcasının yanına gelerek burada evlenmiştir. 1868 yılında Mehmet Ali adı verilen bir oğlu olmuştur.''
Mehmet Ali Bey, Müstecabizade İsmet Bey'in babasıdır. Bir ara Karesi Vilayeti Merkez İcra Memurluğu görevi yapan Mehmet Ali Bey'in ilk eşi Hafize Hanım da İsmet Bey'in annesidir. İsmet Bey'in kız kardeşi Hatice Faize Hanım'dır.
İlk ve orta öğrenimini Balıkesir'de tamamlamıştır. Yeni usullerle eğitim veren ibtidaiye okullarından birini bitiren İsmet, modern usullerle eğitim veren bugünkü ortaokul dengi Balıkesir Rüştiyesi'ne kayıt olmuştur. Rüştiyeyi de başarı ile bitiren İsmet Bey 1886 yılında yeni açılan Karesi İdadisi'ne (lisesi) kayıt
yaptıran ilk öğrencidir. Okul numarası birdir.

Karesi İdadisi'nde kendi alanlarında uzman öğretmenlerden ders alan İsmet'in Arapça, Farsça ve Fransızcası epey ileridir.
****
Karesi İdadisi'nden 1891 yılında ‘'ala'' derecesi ile mezun olan İsmet Bey, aynı yıl İstanbul'a giderek Mekteb-i Hukuk-ı Şahane'ye (hukuk fakültesine) kaydolur. Bu okulu da 1897 yılında ‘'aliyyül ala''derecesiyle bitirir.
Müstecabizade İsmet Bey Mekteb-i Hukuk'ta öğrenci iken Arapça, Farsça ve Fransızcasını ilerletmiş, dönemin önde gelen dergilerinde yazıları ve şiirleri yayınlanmıştır.
İsmet Bey İstanbul'da bulunduğu yıllarda bazı memuriyet görevlerinde de çalışmış olmasına karşılık, 1891 yılından 1901 yılına kadar İstanbul'da çıkan en etkili dergi ve gazetelerde yazıları ve şiirleri yayınlanmıştır. Hatta bu dergilerden bazılarında yöneticilik yapmıştır. Devrin birçok ünlü yazarının yazı yazdığı bu dergilerde yönetici olması, İsmet Bey'in önemini göstermektedir.
İsmet Bey gerek öğrencilik döneminde, gerekse mezuniyetinden sonra, devrinin birçok aydını gibi Jön Türk hareketi ile ilgilenmiştir. Padişah ve saray çevrelerinin gözünden bu kaçmamıştır.
Bu dönemde pek çok yazar ve düşünür, meşrutiyet istemek gibi fikirleri yüzünden, Jön Türklerle ve İttihatçılarla ilişkisi yüzünden takibata uğramış ve cezalandırılmıştır.

İsmet Bey 1902 Ramazan ayında iftar için saraya davet edilmiştir. Sarayda bizzat padişahın huzuruna çıkar, iftar davetinden birkaç gün sonra sabah saatlerinde güvenlik kuvvetleri tarafından evi basılır. Evde kız kardeşi Hatice Faize Hanım vardır. Bazı evrakları sakladıktan sonra, kapıyı güvenlik güçlerine açar. İsmet Bey de aynı zamanda Sirkeci'de tutuklanır.
Evi dağıtan hafiyeler İsmet Bey'i de alıp götürürler. İsmet Bey'in mahkemesi iki buçuk ay sürer. İsmet Bey ve arkadaşları (biri Yunus Nadi, bugünkü Cumhuriyet Gazetesi'nin kurucusu ve sahibi) beş yıl kalebentliğe (mecburi ikamete) mahkum edilerek Bodrum'a gönderilir.
Aydın Valisi Kamil Paşa'ya müracaat eden İsmet Bey'in cezası Bodrum yerine Midilli Adası'na çevrilir.
İsmail Hakkı Uzunçarşılı'nın ‘' Karesi Meşahiri'' , ‘'Karesi Meşhurları'' adlı kitabını incelediğimizde görülür ki, en uzun yer ayrılan Müstecabizade İsmet Bey'dir.
İsmet Bey'i, en başta Aydın Valisi Kamil Paşa (sonra Sadrazam oldu), Midilli Valisi Abidin Paşa, Midilli Mutasarrıfı Ali Galip Paşa ve Midilli Sancak İdare Meclisi Başkatibi Mehmet Akif Bey gibi üst yöneticiler korumuş ve yardımcı olmuşlardır. Bu durum İsmet Bey'in çok önemli bir yazar olduğunu gösterir.
Haksız yere cezalandırıldığını düşünen Müstecabizade, 1904 kasım ayında Aydın Vilayeti Valisi Kamil Paşa'ya, hem ramazan bayramını kutlamak, hem de kendi durumlarını anlatmak için, kendisi ve arkadaşları adına manzum (şiir) şeklinde arıza (dilekçe) yazmıştır. Kamil Paşa'ya ulaşan şiir sonucu Paşa'nın
yardımıyla İsmet Bey Midilli'deki yaklaşık üç yıl süren sürgünden kurtulmuştur.
****
İsmet Bey Midilli'den ayrıldıktan sonra önce İzmir'e, sonra Ayvalık'a gitmiştir. Zaman zaman takip edilerek, kontrol altında tutulmuştur. Karesi Sancağı dışında ikamete zorlanmıştır. İsmet Bey, Aydın Vilayeti'de Kamil Paşa'nın himayesi altında daha rahat yaşayabileceğini düşünerek İzmir'e yerleşmeye karar vermiştir. Foça'da eşraftan, çiftlik sahibi Yunus Bey'in kızı Nebiye Hanım'la evlenmiştir.
Müstecabizade İsmet Bey'in, sürgünden kurtulduktan sonra, eşinin bulunduğu İzmir'in sahil kasabası Foça'ya yerleştiğini, büyük ölçüde rahatladığını anlıyoruz.
İsmet Bey İzmir'de bir avukatlık bürosu açmak niyetindedir.
Fakat Vali Kamil Paşa'nın önerisiyle 1 000 kuruş maaşla Tütün Reji İdaresi Umur-ı Hukukiye Müdürlüğü'ne tayin edilir. Bu görevde bir yıl çalıştıktan sonra 1 500 kuruş maaşla Reji İdaresi'nin avukatlığı görevini üstlenir.
Memuriyet görevi nedeniyle İzmir'den kopamayan yazarımız, 1906 Temmuzunda İzmir'in ilk Türkçe özel gazetesi olan Hizmet'i yayımlama girişiminde bulunmuştur. Fakat bir dizgi hatası yüzünden, başı yeniden bir belaya girmek üzere iken gazetenin yayımını ertelemiştir.

İsmet Bey, II. Meşrutiyetin ilanına kadar uzunca süre suskun kalmıştır.
Müstecabizade, ll. Meşrutiyetin ilanını, dönemin pek çok yazarı, şairi, aydını ve fikir adamı gibi heyecanla karşılamıştır.
Hukuk Mektebi'nden sınıf arkadaşı Adliye Nazırı (Bakanı) Necmettin Molla, İsmet Bey'i İzmir İstinaf Hukuk Mahkemesi Azalığına tayin ettirir. İstinaf Hukuk Mahkemesi Üyeliği'nde dört buçuk yıl görev yapmıştır. Daha sonra istifa ederek tekrar avukatlığa döner. İstifa etmesinin nedeni, hükümet ile kendi düşüncesinin uyum içinde olmayışıdır.
Bir süre sonra yeniden devlet memuriyetine dönmek istemiştir. 1916 yılında kendisine teklif edilen Isparta Müddeimumiliği (Savcılığı) görevine gider. Isparta'da yaklaşık bir yıl görev yapan İsmet Bey, mayıs 1917'de kalp ve zatürreeden genç sayılacak bir yaşta (49 yaşında) Isparta'da vefat etmiş ve buraya defnedilmiştir.
****
İsmet Bey'in hiç çocuğu yoktu. Soyu kız kardeşi Hatice Faize Hanım'dan devam etmiştir. Hatice Faize Hanım, Ergani Madeni Müdürü İsmail Bey ile evlenmiştir. Bu evlilikten Saide, İsmet, Hikmet, Fahri İsmail ( Eczacı- Türkiye Eczanesi sahibi) ve Avni İsmail ( Eczacı-Sağlık Eczanesi sahibi) adında çocukları olmuştur.
İki eczanenin de adlarını dayısı İsmet Bey vermiştir. O zamanda Türkçe isim vermesi oldukça önemlidir.

Soyadı kanunu kabul edilince, Sağlık Eczanesi dolayısıyla aile ‘'Sağlıkçı'' soyadını almıştır.
Eczacı Avni İsmail beyin kızı Piraye Hanım da eczacılık okumuş. Eski bakanlardan Sıtkı Yırcalı'nın eşidir. Oğlu Kaya Avni Sağlıkçı da Balıkesir Belediye Başkanlığı yapmıştır.
Gerek sanatçı kişiliği, gerek araştırma ve incelemeye dayalı çalışmaları, gerekse gazeteciliği ile Türk Kültür Tarihi'nin bir döneminde etkili olan İsmet Bey'in ölümü haber olarak İstanbul ve İzmir gazetelerinde yazılmıştır.
Balıkesir Halkevinde ‘'Müstecabizade İsmet Anma Gecesi ‘' düzenlenerek anılmıştır.
Müstecabizade İsmet Bey'in edebi kişiliğini edebiyatçılarımıza bırakalım. İsmet Bey'in birçok şiiri, yazısı, kitapları yanında en önemli çalışması Muallim Naci'nin başlayıp ‘'F'' harfine kadar geldiğinde vefatı üzerine İsmet Bey'in tamamladığı sözlük çalışmasıdır. Bu sözlük uzun zamanlar edebiyat çevrelerinin
başvuru kitabı olmuştur.
Müstecabizade 1890'lı yıllardan itibaren gelişen Türk edebiyatında gerek şiirleri, gerek bilimsel nitelikli kitap ve makaleleri gerekse dergi yöneticiliği ile Türk kültür ve
edebiyatına yön veren isimler arasına girmeyi başarmıştır.
Bilinen bir yanı da yaşadığı dönemde diğer aydınlar gibi Jön Türk Hareketine ve İttihat Terakki Partisi'ne ilgi göstermiş,
demokrasiden yana olmuş, Meşrutiyeti savunmuştur. ll. Abdülhamit diktasına karşı duruş göstermiştir.

Müstecabizade İsmet Bey hakkında Balıkesir Üniversitesi öğretim üyesi Sayın Prof. Mustafa ÖZSARI Bey, ‘' MÜSTECABİZADE İSMET HAYATI ve ESERLERİ'' adlı kitabı
yazmıştır. Kendisine teşekkür ederiz. Akademik çevrelerin İsmet Bey'i anma, tanıtma çalışması yapması beklentimizdir.
Belediyelerimizin de bir kütüphaneye, kültür evine adını vererek unutulmaz olması sağlanmalıdır.

Bu yazı 728 defa okundu.

Ad Soyad E-Mail