Bir önceki yazımda siz okuyucularımıza Müstecabizade İsmet Bey'i tanıtmaya çalışmıştım.
   Bu yazımda da Müstecabizade Esat Adil Bey'i tanıtmak istiyorum.
a- Ailesi ve Çocukluğu :
   Türk kültür ve fikir hayatında şiirleri, inceleme ve araştırmaya dayalı yazıları ile tanınmıştır. Yayımcı, hukukçu ve siyasi kişiliği ile ün yapan Esat Adil Bey'in ailesi Balıkesir'in Balya İlçesi'ne bağlı Müstecap Köyü'nden gelip Balıkesir'e yerleşmiş Müstecabizade ailesine mensuptur.
Babası Müderris Hafız Adil Efendi 1853 tarihinde Balıkesir merkezinde doğmuştur. Hafız Adil Efendi, Balıkesir'de yetişen önemli din alimlerinden biridir. Balıkesir'de Yeşilli, Mutaflar ve Yıldırım camilerinin medreselerinde müderrislik yaptı. Daha sonraki zamanda açılan Karesi İdadisi'nde Farsça öğretmenliği de
yapmıştır. Müderris Hafız Adil Efendi 1906 tarihinde vefat etmiştir.
Esat Adil Bey'in annesi Hafız Şehribani Hanım'dır. 1877 doğan Şehribani Hanım da 1942'de vefat etmiştir.
Esat Adil Bey, 1904 tarihinde Balıkesir'de doğmuştur. Ailenin dört oğlu olduğunu biliyoruz. Haydar Adil, Ali Adil, Hüseyin Adil ve Esat Adil. Kız kardeş de var mı öğrenemedim. Esat Adil daha iki yaşında iken babası ölmüş. Bu nedenle çocukluk yıllarında maddi, manevi sıkıntılar yaşadığı anlaşılıyor.

b- Eğitim Hayatı :
   Esat Adil Bey, ilk ve ortaokulu Balıkesir'de tamamlamış. Bu dönemde daha ortaokul öğrencisi iken Kuva-yı Milliye'nin yayın organı olan Vasıf Çınar Bey ve mücadele arkadaşları tarafından yayınlanan ‘' İzmir'e Doğru''gazetesinde çalışmıştır.
Emin Karaca'nın yazdığı ‘' Unutulmuş Sosyalist Esat Adil'' adlı kitaptan edindiğimiz bilgiye göre,1925 yılında Ankara Hukuk Fakültesi'ne başlamış, 1928 yılında 72 numaralı diploma ile mezun olmuştur.
Esat Adil Bey, Ankara Hukuk Fakültesi öğrencisi iken Ankara Hukuk Fakültesi Talebe Cemiyeti'nin kurulmasını sağlamış ve başkanlığını da yapmıştır. (1927)
18 Temmuz 1928 tarihinde Üniversiteyi bitirdikten sonra tayin edildiği Kemah Müddeiumumiliği ( savcılığı ) görevine gitmemiş, eğitimine devam etmek için Belçika- Brüksel'e gitmiştir. Burada ceza ve ıslah evleri eğitimi almıştır. Deniz hukuku üzerine doktora yapmıştır. Türkiye'nin ilk deniz hukuku doktoru olmuştur.(1932)
Burada eğitimine devam ederken Belçika Türk Talebe Cemiyeti Başkanlığı yapmıştır.
Esat Bey'in siyasi düşüncelerinin oluşumunda Brüksel'de geçen yılları önemlidir. Burada ll.Enternasyonal liderlerinden Prof. Dr. Emile Vandervelde'nin konferanslarına katılmış ve büyük ölçüde ondan etkilenmiştir.

c- Balıkesir Yılları :
   Esat Adil Bey,1932 yılında yurda dönünce memleketi Balıkesir'e yerleşmiştir. Aynı yılın sonunda Cumhuriyet Halk Fırkası'na kaydolmuştur. Vilayet İdare Heyeti tarafından 24 şubat 1933'te açılan Balıkesir Halkevi kuruculuğuna ve başkanlığına seçilmiştir.
Başkanlığı sırasında halkevi yayın organı olan ‘'Kaynak‘' dergisinin de genel yayın müdürlüğünü yapmıştır. Bu derginin çeşitli sayılarında yazıları ve şiirleri yayınlanmıştır.
Esat Adil Bey halkevi başkanıyken Balıkesir halkı için çok çalışmıştır. Halkevinde konferanslar vermiş, tiyatrolar sahnelenmiştir. Sağlık taramalarından, okur yazarlık kurslarına kadar ; spor, gezi, dil ve folklor araştırmaları, müze ve sergi çalışmalarıyla bizzat ilgilenmiştir. Balıkesir Halkevi, yurt genelinde en başarılı halkevlerinden biri olmuştur.
1934 yılında Halkevi Başkanlığı'ndan istifa edince Kaynak Dergisi müdürlüğünden de ayrılmıştır.
Esat Bey'in bu görevlerden ayrılmasının birden çok nedeni olabilir. En önemlisi ‘' Balya Maden İşçileri Grevi'' ve ‘' açlık yürüyüşü''nü düzenlemiş olmasıdır. Yürüyüş Balıkesir'e 30 km. kalana kadar başarıyla yapılmış. Alınan bilgiler ışığında işçi kanı dökülmesin diye durdurulmuştur. Fakat Esat Bey ile parti yöneticilerinin arası açılmıştır.

Bu yıllarda Soyadı Kanunu çıkınca ‘'Müstecabizade'' olan aile adı ‘'Müstecaplıoğlu'' soyadına dönüşmüştür.

1934 yılında Edremit eşrafından Hasan Hüseyin Bey'in kızı öğretmen Macide Zehra Hanım'la evlenmiştir.
18 ekim 1935'te Ankara Temyiz Mahkemesi Raportörlüğü görevine atanmış, Ankara'ya taşınmıştır.

d- Memuriyet Hayatı :
   1935'te memuriyete başlamış, 1938'de Temyiz Mahkemesi Başsavcı Yardımcısı olmuştur. Daha sonra Cezaevleri Müfettişliği'ne getirilmiştir. Hapishanelerde gördükleri ve
saptamalarından sonra mahkumların cezaevinde sırf ceza çekmek değil; ıslah olma, bir meslek öğrenme, üretim yapma ve topluma katkı verme çalışmaları yapılması gerektiğini belirtmiştir.
1940 yılında İmralı Açık Cezaevi Müdürlüğü'ne tayin edildi. Bu görevle birlikte Bursa Cumhuriyet Müddeiumumi Muavinliği görevi de verilmiştir.
O yıllarda Bursa Cezaevi'nde olan şair Nazım Hikmet'i ceza evinde ziyaret etmiştir.
Esat Adil Bey, İmralı Cezaevi Müdürlüğü görevini yaparken aynı zamanda Kocaeli Cumhuriyet Savcı Yardımcılığı ve Ege Bölgesi Adalet Müfettişliği gibi görevlerde de bulunmuştur.

   Görüldüğü gibi Esat Bey üç ayrı görevden maaş almış, ekonomik durumu hayli iyi olmasına karşılık O, sosyalist düşüncelerinden vazgeçmemiştir. Memuriyet görevi devam ederken yazılarını Tan Gazetesi'nde ‘'Müstecabizade'', zaman zaman da ‘'Adiloğlu'' takma adı ile siyasi yazılar yazmıştır. Fikirlerini açıklamıştır. 1945'te devletteki tüm görevlerinden istifa etmiştir.

e-İstanbul Yılları :
   Esat Adil Bey, devlet görevinden ayrıldıktan sonra İstanbul'a gelerek avukatlık yapmaya başlamıştır. Avukatlık döneminde, yoksul işçi ve köylülerin davalarına ücretsiz bakmış, siyasi düşünce suçundan hapiste olanların davalarıyla ilgilenmiştir.
Esat Bey'in İstanbul döneminde yayıncılık faaliyeti öne çıkmıştır. O, yayınladığı dergi ve gazetelerde siyasi düşüncelerini rahatça ifade edebilmiştir.
Tan Gazetesi'ndeki yazıları ilgi ile okunmuştur. Bu gazetenin sahibi Zekeriya Sertel ‘'Hatıralarım'' adlı eserinde bunu belirtir.
Esat Bey, 3 kasım 1945 tarihinde ‘'Gün Gazetesi'ni'' çıkarmıştır. Aziz Nesin, Sait Faik, Mustafa Börklüce, Fehmi Yazıcı gibi yazarlar Gün'e destek olmuşlardır.
Türkiye'de çok partili yaşama geçiş kararı verilince Tan Gazetesi yazarlar kadrosunda bulunanlar Şefik Hüsnü'yü bir sol parti kurmak içim zorlamışlardır. Parti başkanlığı için birçok isim düşünülmüş. Şefik Hüsnü kendisinin değil de Esat Adil'in Başkan olmasını istemiştir. Toplantıya katılanlar kabul etmişler, Esat Adil de partinin adının ‘'Türkiye Sosyalist Partisi'' adıyla kurulmasının uygun olacağını ve bu şartla görevi kabul etmiştir. Kısa zamanda partinin programını ve tüzüğünü hazırlamışlar. 14 Mayıs 1946 tarihinde Türkiye Sosyalist Partisi (TSP) kurulmuştur.
Esat Adil Bey'in sosyalist ve komünist gurupları kendi partisi bünyesinde toplamaya çalışması Şefik Hüsnü'yü endişelendirmiştir. Bunun üzerine Şefik Hüsnü de bir ay sonra 19 Haziran 1946'da Türkiye Sosyalist Emekçi ve Köylü Partisi'ni (TSEKP) kurmuştur.
TSP'nin kurulmasıyla Gün Gazetesi partinin yayın organı haline gelmiştir. Esat Adil Bey'in sahibi olduğu ‘'Gerçek Gazetesi'' 7- Temmuz 1946'da yayım hayatına başlamıştır. Gerçek ve Gün Gazeteleri TSP'nin yayın organları olarak yayın hayatını sürdürmüştür.
TSEKP kurulduktan kısa bir süre sonra TSP ile tartışmaya başladı. Şiddetli ideolojik ve yönetsel tartışmalar yayın organlarında sürmüştür.
Daha sonra iki partinin birleşmeleri görüşmeleri sürdürülürken 16 Aralık 1946'da Sıkıyönetim Komutanlığı kararı ile partiler kapatılmış, yöneticileri tutuklanmıştır. Uzun süren tutukluluk 14 Temmuz 1948'de suçsuz olduğu saptanınca beraat etmiş ve tahliye olmuştur.

   Savunmasında ;

‘'……….Ben komünist hareketin adamı değilim, yaptığımız hareket sosyalizmdir. Parti sosyalist bir partidir. İllegalden gelip bu işe girenler varsa bile, bunlar da TSP'nin tüzüğü ve programı doğrultusunda çalışmayı kabullenmişlerdir.Ben bu nedenle birlikte çalıştım onlarla…….'' demişti.
Demokrat Parti iktidara gelince 28 Ağustos 1950'de TSP'yi ikinci kez açan Esat Adil Bey, partisiyle ara seçimlere de katılmıştır. Fakat
parti 1952'de tekrar kapatılmış, yöneticileri tekrar tutuklanmıştır.
Esat Bey ve arkadaşları tekrar suçsuz görülerek beraat etmişlerdir. (1955)
Esat Adil Bey tahliye olduktan sonra tekrar avukatlık yapmaya başlamıştır. Avukatlık yaparken ne kadar politik dava varsa hemen hepsini gönüllü üstlenmiştir. Yoksul ve haksızlığa uğrayan kişilerin yanında yer almıştır. Kendi siyasi görüşüne yakın hareketleri desteklemiştir.
Esat Adil Bey Atatürk ilkelerine bağlı, halkçı, ilerici, sosyalist düşüncede bir kişiydi.
Esat Adil Müstecaplıoğlu, 1958'de 21 eylülü 22 eylüle bağlayan gece kendi evinde banyoda ani olarak ölmüştür. Ölümü bazı kişilerce kuşku ile karşılanmışsa da, kalp krizi nedeniyle öldüğü varsayılmıştır.
Esat Adil'in genç yaşta ölümü ailesi, arkadaşları ve memleketi Balıkesir'de üzüntü ile karşılanmıştır. Ölüm haberi hem İstanbul
gazetelerinde, hem de Balıkesir gazetelerinde haber olarak verilmiştir.

   Balıkesir'in yetiştirdiği önemli bir evladı Esat Adil Müstecaplıoğlu ismi de bir yere verilerek unutulmaması sağlanmalıdır. Işıklar içinde olsun. Yazdıkları ve yaptıkları ile yaşıyor, yaşayacak ve sosyalist mücadeleye rehber olmaya devam edecektir.

Bu yazı 850 defa okundu.

Ad Soyad E-Mail