Bugünkü yazımda sizlere milyonların sevdiği futbol oyununda, yöneticilerin, teknik sorumluların, futbol yorumcularının, spikerlerin çok yaptıkları Türkçe anlatım hatalarından söz etmek istiyorum.
STATTAN ÇIKIŞ YAPMAK!
Maç bitmiş, televizyon kanalı, stattan canlı yayında. Spiker, bilgi veriyor:
“Şu anda falanca takım, stattan ÇIKIŞ YAPIYOR!”
Bu spikerlere verilen Türkçe eğitimine yazıklar olsun!
Benim üzüldüğüm nokta şu: Takımların, stattan çıkış yaptığını(!) hemen her maçtan sonra yineleyen bu spikerleri, “Oğlum, stattan çıkış yapılmaz. Çıkılır. Bundan sonraki yayınlarda, takımlar STATTAN ÇIKIYOR diye konuş” diye uyaran yok mu? Demek ki yok! Olsa bu büyük Türkçe yanlışı yıllardır sürer mi?
Bu yanlış, aklıma, trafik polislerinin, araçları uyarmak için yaptıkları “BEKLEME YAPMA!” anonsunu aklıma getiriyor. Hani hepimizin çok güldüğü, “BEKLEME” yerine, "Bekleme yapma!”yı…
YENİLGİ ALMAK!
Teknik direktör, maçtan sonra düzenlediği basın toplantısında, “İSTEMEDİĞİMİZ BİR YENİLGİ ALDIK!” diyor.
Bu cümlede yanlış, bir değil, iki tane.
Birincisi, yenilgi zaten istenmez!
İkinci yanlış ise “YENİLGİ ALDIK” değerlendirmesi. Galibiyet alınır ama yenilgi alınmaz. Çünkü galibiyet, bir başarıyı gösterdiği için alınır ama yenilgi bir başarı olmadığından, ancak YENİLGİYE UĞRANIR!
Öyleyse doğru cümle şu olmalıdır.
“Beklemediğimiz, düşünmediğimiz bir yenilgiye uğradık.”
ŞOK OLMAK!
Maçı yorumlayan kişi, “Bu sonuçtan falanca takım ŞOK OLDU!” diyor.
Tabii ki yanlış.
Doğrusu, “ŞOKE OLDU”dur.
ATIYORUM!
Spor yorumcularının sık sık kullandığı bir sözcük de, “ATIYORUM!” oluyor. Hatta işi daha ileri götürüp, “SALLIYORUM!” diyenler de var.
Ne zaman herhangi bir konuda gerçekleşmesi olası bir örnek vermeleri gerekse, “ATIYORUM!” diyorlar.
Oysa “İleride diyelim ki böyle bir olay yaşandı” veya “Şöyle bir olay olduğunu düşünelim” demek gerekir.
Tabii, “ATIYORUM”, yalnız spor programlarına özgü bir yanlış değil, özellikle kadın programlarının sunucuları başta olmak üzere birçok tartışma programına katılan, hatta aralarında profesör, doçent unvanlı kişiler bile “ATIYOR”lar, ne yazık ki!
OYUN DURMUŞ DURUMDA
Maç spikerlerinin sık sık yaptıkları Türkçe yanlışlarından biri de şu:
“Oyun DURMUŞ DURUMDA!”
Kardeşim, “OYUN DURDU” deseniz günaha mı girersiniz?
İNSANI TANE OLARAK SAYMAK
Maçların anlı şanlı yorumcuları ve spikerler, ne yazık ki, futbolculardan TANE olarak söz ediyorlar. Örneğin “Falanca takımın en 5 TANE oyuncuya ihtiyacı var” diyorlar. İnsanlardan, canlılardan “tane” ile söz edilemeyeceğini bilmem nasıl öğrenecekler?
ŞANS-İHTİMAL
Maçları sözüm ona yorumlayan kişilerin, sözcüklerin gerçek anlamını bilmedikleri kesin!
Bilseler, hakemlerin kararlarını değerlendirirken, “Bu pozisyonda oyuncunun kırmızı-sarı kart görme ŞANSI yok!” demezler.
Ne mi nedir?
“Bu pozisyonda oyuncunun kırmızı-sarı kart görmesi DOĞRU değil!”, “Bu kırmızı-sarı kart YANLIŞTIR!” veya “Bu pozisyonda oyuncunun kırmızı-sarı kart İHTİMALİ yok!”
TEŞEKKÜR ETMEK İSTİYORMUŞ!
Maçtan sonra teknik direktör veya kulüp yöneticisi konuşuyor:
“İyi oynayıp kazanan futbolcularımıza TEŞEKKÜR ETMEK istiyorum!”
Kardeşim, neden İSTİYORSUN ki, teşekkür etsene!
GOL DEĞERİ KAZANMIYOR!
Maçları anlatanların dillerine artık pelesenk olan bir söz de şu:
“GOL DEĞERİ KAZANMIYOR!”
Diyelim ki, top, bir takımın kalesine, kurallara aykırı şekilde girmiş ve hakem, gol kararı vermemiş.
Spiker, hemen yapıştırıyor, “GOL DEĞERİ KAZANMIYOR”u!
Bu cümle artık kulakları tırmalıyor.
Yerine, “GOL GEÇERLİ DEĞİL”i de kullanmak o kadar zor mu?
OLUMLU TEPKİ!
Maçı anlatan spiker veya yorumcular, bir takımın, kalesinde gördüğü golden sonra oyunda denge kurmasını, “OLUMLU TEPKİ gösterdi!” diye değerlendiriyorlar.
“TEPKİ” sözcüğü, olumsuzluk içeren bir değerlendirmedir. Bu nedenle “OLUMLU TEPKİ” olmaz.
AVANTAJ KURALI!
Spikerler ve yorumcular, “Hakem, AVANTAJ KURALI'nı uyguluyor!” diyorlar. Birçok gazeteci de aynı hataya düşüyor.
Bu işten ekmek yiyen bu kişilerin, futbol oyun kurallarını bilmemeleri, öğrenmek için çaba harcamamaları üzüntü verici.
Futbol oyun kurallarında “Avantaj kuralı” yoktur. Çünkü avantaj, bir kural değil, hakemin bir yorumudur.
TEKAMÜL-TEKABÜL KARIŞIKLIĞI
Televizyon kanallarında yorum yapanların yanı sıra maçları, gazetelerindeki köşe yazılarında değerlendirenlerin “tekabül” sözcüğü ile “tekamül”ü sık sık karıştırmaları da şaşırtıcı.
Yorumcu veya köşe yazarı, “Bu takımın genelde gol atma oranı sadece 5'e TEKAMÜL ediyor” diyor, örneğin.
Oysa “tekamül”ün anlamı farklı. “Gelişim, gelişme, evrim” anlamına gelen bir sözcük.
Yorumcu veya köşe yazarının kullanması gereken sözcük, “tekamül” değil, “karşılık olma, karşılama, yerini tutma” anlamına gelen “TEKABÜL” olmalıdır.
